Jakie choroby układu krążenia występują najczęściej?

min. czytania

Choroby układu krążenia są jedną z najpowszechniejszych grup schorzeń na świecie. W Polsce stanowią główną przyczynę zgonów i należą do chorób cywilizacyjnych, których rozwój w dużej mierze wiąże się ze stylem życia oraz nawykami żywieniowymi. Najczęściej dotyczą one serca oraz naczyń krwionośnych, a ich objawy i konsekwencje mogą mieć wpływ na cały organizm. Z tego artykułu dowiesz się, jakie choroby układu krążenia występują najczęściej oraz jakie dają objawy, jak wygląda diagnostyka i jak im zapobiegać oraz leczyć.

Jakie są najczęstsze choroby układu krążenia?

Choroby układu krążenia obejmują wiele różnych schorzeń, które mogą rozwijać się powoli przez lata albo pojawić się nagle w postaci ostrego incydentu, takiego jak zawał serca czy udar mózgu. Wspólną cechą jest zaburzenie prawidłowego przepływu krwi, które zagraża zdrowiu całego organizmu.

Do najczęściej rozpoznawanych chorób należą:

• Nadciśnienie tętnicze – przewlekle podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, które uszkadza ściany naczyń i obciąża serce. Często rozwija się bezobjawowo, dlatego regularne pomiary są konieczne.
• Miażdżyca – proces odkładania się złogów cholesterolu i lipidów w tętnicach, prowadzący do ich zwężenia i niedokrwienia tkanek.
• Choroba wieńcowa – niedostateczne ukrwienie mięśnia sercowego związane ze zwężeniem tętnic wieńcowych. Objawia się bólem w klatce piersiowej i zwiększa ryzyko zawału serca.
• Zawał serca – martwica fragmentu mięśnia sercowego spowodowana nagłym zatrzymaniem przepływu krwi w tętnicy wieńcowej. To stan nagły, wymagający natychmiastowej pomocy.
• Niewydolność serca – osłabienie zdolności serca do pompowania krwi, które powoduje duszność, przewlekłe zmęczenie i obrzęki kończyn dolnych.
• Udar mózgu – przerwanie dopływu krwi do mózgu (udar niedokrwienny) lub pęknięcie naczynia krwionośnego (udar krwotoczny). Objawia się m.in. zaburzeniami mowy i niedowładem jednej strony ciała.
• Zaburzenia rytmu serca – nieregularne bicie serca, np. migotanie przedsionków, które może prowadzić do zawrotów głowy, omdleń i zwiększonego ryzyka udaru.
• Zakrzepica żylna i żylaki kończyn dolnych – zakrzepy w żyłach głębokich mogą prowadzić do zatorowości płucnej, a przewlekłe poszerzenia żył powierzchownych powodują ból, obrzęki i uczucie ciężkości nóg.

Każda z tych chorób może rozwijać się w odmienny sposób i mieć inne konsekwencje, ale łączy je jedno – brak odpowiedniej profilaktyki i leczenia zwiększa ryzyko poważnych powikłań. Dlatego tak istotne jest wczesne rozpoznanie objawów i regularna diagnostyka.

Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?

Choroby układu krążenia nie mają jednej przyczyny – najczęściej rozwijają się w wyniku połączenia czynników genetycznych, środowiskowych i związanych ze stylem życia. Część z nich można modyfikować poprzez zmianę codziennych nawyków, inne są niezależne od pacjenta, a jeszcze inne wynikają z obecności chorób towarzyszących.

Przyczyny modyfikowalne

Do tej grupy zalicza się czynniki, na które masz realny wpływ. Należą do nich:

• nieprawidłowa dieta bogata w tłuszcze nasycone i sól,
• spożywanie żywności wysokoprzetworzonej i niewielkiej ilości produktów nieprzetworzonych pochodzenia roślinnego, 
• palenie papierosów,
• brak aktywności fizycznej,
• przewlekły stres. 

Ważne są również nadmierne spożycie alkoholu i utrzymywanie nieprawidłowej masy ciała. Wszystkie te elementy zwiększają ryzyko miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i zawału serca.

Przyczyny niemodyfikowalne

Niektórych czynników nie da się wyeliminować. Do najważniejszych należą wiek, płeć i predyspozycje genetyczne. Ryzyko chorób układu krążenia rośnie wraz z wiekiem, a mężczyźni są bardziej narażeni na ich rozwój we wcześniejszych dekadach życia. Obciążenie rodzinne, czyli przypadki chorób sercowo-naczyniowych u bliskich krewnych, także zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania.

Choroby współistniejące jako przyczyny

Niektóre schorzenia znacząco podnoszą ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Zalicza się do nich cukrzycę, przewlekłą chorobę nerek, zaburzenia lipidowe oraz otyłość. Te dolegliwości wpływają na metabolizm, ciśnienie krwi i stężenia cholesterolu, sprzyjając uszkodzeniu naczyń krwionośnych i serca.

Jakie są objawy chorób układu krążenia?

Objawy chorób układu krążenia mogą być zróżnicowane – od subtelnych sygnałów, które łatwo zbagatelizować, po gwałtowne dolegliwości wymagające natychmiastowej pomocy. Ich wczesne rozpoznanie pozwala szybciej wdrożyć diagnostykę i leczenie, co zmniejsza ryzyko poważnych powikłań.

Do najczęstszych objawów należą:

• Ból w klatce piersiowej – typowy dla choroby wieńcowej i zawału serca. Często ma charakter ucisku, może promieniować do ramienia, żuchwy czy pleców.
• Duszność – pojawia się zarówno w trakcie wysiłku, jak i w spoczynku, zwłaszcza przy niewydolności serca.
• Kołatania i zaburzenia rytmu serca – odczuwane jako przyspieszone, nieregularne bicie serca.
• Obrzęki kończyn dolnych – szczególnie w okolicach kostek i łydek, mogą wskazywać na niewydolność serca lub przewlekłe problemy żylne.
• Zawroty głowy i omdlenia – związane z nieprawidłowym przepływem krwi i niedotlenieniem mózgu.
• Przewlekłe zmęczenie – wynikające z ograniczonego dopływu tlenu i składników odżywczych do tkanek.

Objawy chorób układu krążenia mogą różnić się między płciami. Mężczyźni częściej doświadczają klasycznego bólu w klatce piersiowej, natomiast u kobiet częściej występują objawy nietypowe: nudności, ból brzucha, dyskomfort w plecach lub osłabienie. To sprawia, że choroba wieńcowa czy zawał mięśnia sercowego bywa u nich rozpoznawany później, co zwiększa ryzyko powikłań.

Jak wygląda diagnostyka chorób układu krążenia?

Diagnostyka chorób układu krążenia obejmuje zestaw badań, które pozwalają ocenić stan serca i naczyń krwionośnych, wykryć nieprawidłowości i monitorować skuteczność leczenia. Można je podzielić na badania podstawowe, laboratoryjne oraz obrazowe i specjalistyczne.

Podstawowe badania

• Pomiar ciśnienia tętniczego – pozwala wykryć nadciśnienie tętnicze i monitorować skuteczność leczenia.
• Ocena tętna – dostarcza informacji o rytmie serca i wydolności krążeniowej.
• Osłuchiwanie serca – wykrywa szmery, zaburzenia rytmu czy nieprawidłowe dźwięki świadczące o wadach zastawek.
• Wywiad lekarski i badanie fizykalne – analiza objawów, stylu życia, obciążeń rodzinnych oraz ogólnego stanu zdrowia.

Badania laboratoryjne

• Lipidogram – oznacza stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów. Pomaga ocenić ryzyko miażdżycy.
• Glukoza na czczo i HbA1c – służą do oceny gospodarki węglowodanowej i wykrywania cukrzycy.
• Enzymy sercowe (troponiny, CK-MB) – wykorzystywane w diagnostyce zawału mięśnia sercowego.
• Markery stanu zapalnego (CRP, OB) – mogą wskazywać na procesy zapalne związane z chorobami naczyń.
• Elektrolity (sód, potas, magnez) – zaburzenia ich stężenia mogą wpływać na rytm serca.

Badania obrazowe i specjalistyczne

• EKG (elektrokardiogram) – rejestruje czynność elektryczną serca, wykrywa arytmie i niedokrwienie mięśnia sercowego.
• Holter EKG – całodobowy zapis pracy serca, pomocny w diagnostyce zaburzeń rytmu.
• Holter ciśnieniowy (ABPM) – 24-godzinny pomiar ciśnienia tętniczego, pozwala ocenić wahania ciśnienia w ciągu dnia i nocy.
• Echokardiografia (USG serca) – ocenia budowę serca, funkcję zastawek i wydolność mięśnia sercowego.
• Test wysiłkowy – monitorowanie pracy serca w trakcie wysiłku fizycznego, pomocny w diagnostyce choroby wieńcowej.
• Angiografia – obrazowanie naczyń krwionośnych z użyciem kontrastu, stosowane przy podejrzeniu zwężeń w tętnicach wieńcowych.
• Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) serca i naczyń – umożliwiają szczegółową ocenę anatomii i przepływu krwi.

Dzięki połączeniu badań podstawowych, laboratoryjnych i specjalistycznych lekarz może postawić trafne rozpoznanie i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Jak przebiega leczenie chorób układu krążenia?

Leczenie chorób układu krążenia jest procesem złożonym i zależy od rodzaju schorzenia, stopnia jego zaawansowania oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. W większości przypadków łączy się kilka metod terapeutycznych, aby osiągnąć najlepszy efekt i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Najważniejsze metody leczenia obejmują:

• Modyfikację stylu życia – wprowadzenie zdrowej diety, zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała oraz unikanie palenia i nadmiernego spożycia alkoholu.
• Farmakoterapię – stosowanie leków obniżających ciśnienie tętnicze, preparatów regulujących stężenia cholesterolu, leków przeciwkrzepliwych oraz leków poprawiających rytm i wydolność serca.
• Zabiegi kardiologiczne – angioplastyka i stentowanie tętnic wieńcowych w celu przywrócenia przepływu krwi, wszczepienie rozrusznika przy zaburzeniach rytmu, a w ciężkich przypadkach operacje kardiochirurgiczne.
• Rehabilitację kardiologiczną – programy ćwiczeń fizycznych, edukacji zdrowotnej i wsparcia psychologicznego, które pomagają pacjentom odzyskać sprawność po zawale serca lub zabiegach.
• Nowoczesne terapie – coraz częściej wykorzystuje się telemonitoring kardiologiczny, nową generację leków obniżających cholesterol (np. inhibitory PCSK9, kwas bempedowy), a także suplementację żelaza dożylnie w niewydolności serca.

Skuteczność leczenia zależy od kompleksowego podejścia, które łączy farmakologię, procedury medyczne i zmiany w stylu życia. Regularne kontrole kardiologiczne są niezbędne, aby ocenić postępy terapii i zapobiegać powikłaniom.

Jak wygląda profilaktyka chorób układu krążenia?

Profilaktyka chorób układu krążenia polega na ograniczaniu czynników ryzyka i wzmacnianiu naturalnych mechanizmów ochronnych organizmu. Regularne badania kontrolne, zdrowa dieta, aktywność fizyczna i unikanie używek mogą w znacznym stopniu zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania.

Dlaczego zmiana stylu życia jest tak ważna?

Styl życia odgrywa ogromną rolę w rozwoju i przebiegu chorób układu krążenia. Palenie papierosów, brak ruchu, przewlekły stres i dieta bogata w sól czy tłuszcze nasycone zwiększają ryzyko wystąpienia miażdżycy, nadciśnienia i zawału serca. Zmiana codziennych nawyków na zdrowsze – nawet w niewielkim zakresie – poprawia kondycję serca, obniża ciśnienie i stężenie cholesterolu, a także wspiera utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Jaka dieta wspiera układ krążenia?

Dieta sprzyjająca zdrowiu serca powinna być oparta na:

• dużej ilości warzyw i owoców,
• produktach pełnoziarnistych,
• zdrowych tłuszczach roślinnych i rybach bogatych w kwasy omega-3,
• ograniczeniu soli i żywności wysoko przetworzonej,
• odpowiedniej podaży błonnika, który pomaga regulować poziom cholesterolu.

Wzorem może być dieta śródziemnomorska i dieta DASH, których skuteczność w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych została potwierdzona badaniami naukowymi.

Jakie suplementy wspierają układ krążenia?

W profilaktyce chorób układu krążenia ważną rolę odgrywa styl życia oraz nawyków żywieniowych, ale dodatkowym wsparciem mogą być odpowiednio dobrane suplementy. Nie zastępują one leczenia chorób ani zdrowej diety, jednak mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie serca i naczyń krwionośnych.

Najczęściej stosowane suplementy to:

• Kwasy omega-3 – pomagają obniżać stężenia trójglicerydów i wspierają elastyczność naczyń krwionośnych, zmniejszając ryzyko zawału serca.
• Koenzym Q10 – wspomaga produkcję energii w mięśniu sercowym i może łagodzić objawy niewydolności serca.
• Magnez – reguluje ciśnienie tętnicze i rytm serca, a jego niedobory sprzyjają zaburzeniom rytmu serca.
• Witamina D – utrzymuje równowagę układu odpornościowego i krążenia, a jej niski poziom wiąże się z wyższym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego.
• Witamina K2 – wspiera właściwe rozmieszczenie wapnia, co może zapobiegać zwapnieniom tętnic i chronić przed miażdżycą.
• Ekstrakty roślinne (np. czosnek, głóg) – od dawna stosowane w naturalnym wsparciu serca, mogą poprawiać przepływ krwi i regulować cholesterol.

Należy pamiętać, że suplementy mogą wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi w leczeniu chorób układu krążenia. Czosnek czy miłorząb mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, a magnez wpływać na wchłanianie niektórych preparatów obniżających ciśnienie. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Czy CBD wpływa na układ krążenia?

Kannabidiol (CBD) to związek naturalnie występujący w konopiach, który zyskał popularność jako suplement wspierający równowagę organizmu. Coraz więcej badań wskazuje, że może on oddziaływać również na układ krwionośny i serce, choć mechanizmy tego działania wciąż są analizowane.

Dotychczasowe wyniki badań sugerują, że CBD może:

• obniżać ciśnienie krwi w sytuacjach stresowych, co sprzyja ochronie naczyń przed nadmiernym obciążeniem,
• działać przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, ograniczając procesy, które sprzyjają miażdżycy,
• zmniejszać reakcję stresową organizmu, co pośrednio wspiera profilaktykę chorób układu krążenia związanych z przewlekłym napięciem psychicznym,
• łagodzić ból i napięcie mięśniowe, co może poprawiać jakość życia osób z przewlekłymi schorzeniami układu krążenia.

Warto jednak podkreślić, że CBD nie zastępuje standardowej diagnostyki i leczenia chorób układu krążenia. Może być rozważane jedynie jako element uzupełniający, po konsultacji z lekarzem, zwłaszcza że może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami kardiologicznymi.

Jakie są powikłania chorób układu krążenia?

Choroby układu krążenia mogą prowadzić do poważnych powikłań, które zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta. W wielu przypadkach to właśnie konsekwencje nieleczonych lub źle kontrolowanych schorzeń są najczęstszą przyczyną hospitalizacji i zgonów w Polsce.

Do najczęstszych powikłań należą:

• Zawał mięśnia sercowego – martwica fragmentu serca spowodowana niedokrwieniem, zwykle w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej.
• Udar mózgu – niedokrwienny lub krwotoczny, prowadzący do trwałych zaburzeń neurologicznych.
• Niewydolność serca – stan, w którym serce nie jest w stanie pompować krwi w ilości odpowiadającej potrzebom organizmu.
• Zaburzenia rytmu serca – takie jak migotanie przedsionków, zwiększające ryzyko zakrzepicy i udaru.
• Zakrzepica żylna i zatorowość płucna – tworzenie się skrzeplin w żyłach głębokich kończyn dolnych, które mogą oderwać się i zablokować tętnicę płucną.
• Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych – objawiające się bólem przy chodzeniu (chromanie przestankowe) i zwiększonym ryzykiem owrzodzeń.

Powikłania te często rozwijają się w wyniku zaniedbań diagnostycznych lub braku skutecznej profilaktyki chorób układu krążenia. Regularne badania, kontrola czynników ryzyka i stosowanie się do zaleceń lekarskich znacząco zmniejszają ryzyko ich wystąpienia.

Badania nad chorobami układu krążenia

Choroby układu krążenia to jedna z głównych przyczyn zgonów na świecie, dlatego intensywnie je bada się od lat. Coraz więcej dowodów pokazuje, że styl życia — zwłaszcza sposób żywienia — ma ogromny wpływ na rozwój miażdżycy, nadciśnienia i choroby niedokrwiennej serca. Dieta może zmieniać poziomy lipidów, glukozy i markerów zapalnych, a szczególnie istotne są tłuszcze nienasycone, błonnik i antyoksydanty. Oto co mówią badania.

Zimne kąpiele to niedoceniany sposób wspierania układu sercowo-naczyniowego. Badania pokazują, że ekspozycja na zimno może obniżać trójglicerydy i homocysteinę, poprawiać elastyczność naczyń oraz regulować ciśnienie. Działa też podobnie do treningu wytrzymałościowego, zwiększając wydolność i poprawiając wrażliwość na insulinę, co może zmniejszać ryzyko miażdżycy. Zimne prysznice wprowadzaj stopniowo. [1]

Dieta DASH to jedno z najlepiej przebadanych podejść w profilaktyce chorób serca. Oparta na warzywach, owocach, pełnych ziarnach, roślinnych białkach i ograniczeniu sodu, obniża ciśnienie krwi, zmniejsza LDL i poprawia elastyczność naczyń. Regularnie stosowana wspiera kontrolę glukozy i masy ciała. Sprawdza się zarówno u osób z nadciśnieniem, jak i bez niego. [2]

Błonnik pokarmowy silnie wspiera profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych. Jego regularne spożycie zmniejsza ryzyko miażdżycy i choroby wieńcowej. Błonnik rozpuszczalny (np. owies, warzywa, owoce) obniża LDL i poprawia glikemię, a nierozpuszczalny (pełne ziarna, otręby, orzechy) wspiera pracę jelit. Obie frakcje działają przeciwzapalnie i wzmacniają mikrobiotę jelitową, co pośrednio chroni serce. Warto dodawać błonnik do każdego posiłku.

Choroby układu krążenia | Podsumowanie

Choroby układu krążenia stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce, jak i na świecie, a ich rozwój często wiąże się z niezdrowym stylem życia i brakiem regularnych badań. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie pozwalają znacząco zmniejszyć ryzyko groźnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Profilaktyka chorób układu krążenia, obejmująca zdrową dietę, aktywność fizyczną i kontrolę czynników ryzyka, to najlepszy sposób, aby chronić serce i naczynia krwionośne. Warto pamiętać, że nawet niewielkie zmiany codziennych nawyków mogą realnie poprawić zdrowie układu krążenia.

FAQ

Czy choroby układu krążenia można całkowicie wyleczyć?

Większość chorób układu krążenia ma charakter przewlekły, co oznacza, że nie da się ich całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie kontrolować ich przebieg. Dzięki leczeniu farmakologicznemu, zmianie stylu życia oraz profilaktyce można zmniejszyć objawy, ograniczyć ryzyko powikłań i poprawić jakość życia pacjenta. Wczesna diagnostyka i regularne kontrole lekarskie są kluczowe dla utrzymania stabilnego stanu zdrowia.

Co jeść, aby zmniejszyć ryzyko miażdżycy?

W profilaktyce miażdżycy zalecana jest dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i zdrowe tłuszcze roślinne. Szczególnie korzystne są ryby morskie dostarczające kwasów omega-3, oliwa z oliwek, orzechy i nasiona. Warto ograniczyć spożycie soli, cukru, tłuszczów trans i czerwonego mięsa, które sprzyjają odkładaniu cholesterolu w tętnicach. Regularne wybieranie produktów o wysokiej wartości odżywczej może realnie zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby.

Czy żylaki kończyn dolnych zawsze wymagają leczenia operacyjnego?

Nie każda postać żylaków wymaga leczenia operacyjnego. W początkowych stadiach pomocne mogą być metody zachowawcze, takie jak stosowanie wyrobów uciskowych, regularna aktywność fizyczna i unikanie długotrwałego stania lub siedzenia. Operacyjne leczenie, laseroterapia czy skleroterapia są zalecane w przypadkach nasilonych objawów, dużych zmian żylnych albo gdy żylaki prowadzą do powikłań. Ostateczną decyzję podejmuje lekarz po ocenie stopnia zaawansowania choroby.

Zobacz także

Skoki ciśnienia – kiedy powinny Cię niepokoić i co może je wywoływać?

Tętno – jak je mierzyć, interpretować i dbać o jego prawidłowy rytm?

Jak dbać o właściwe stężenie cholesterolu w organizmie?

Bibliografia

1. Knechtle B, Waśkiewicz Z, Sousa CV, Hill L, Nikolaidis PT. Cold Water Swimming-Benefits and Risks: A Narrative Review. Int J Environ Res Public Health. 2020 Dec 2;17(23):8984. doi: 10.3390/ijerph17238984. 
2. Filippou CD, Tsioufis CP, Thomopoulos CG, Mihas CC, Dimitriadis KS, Sotiropoulou LI, Chrysochoou CA, Nihoyannopoulos PI, Tousoulis DM. Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Diet and Blood Pressure Reduction in Adults with and without Hypertension: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Adv Nutr. 2020 Sep 1;11(5):1150-1160. 
3. Soliman GA. Dietary Fiber, Atherosclerosis, and Cardiovascular Disease. Nutrients. 2019 May 23;11(5):1155.