Pokrzywa – niepozorny chwast czy superfood?

min. czytania

Pokrzywa zwyczajna to roślina zawierająca wiele związków o potwierdzonym działaniu wspierającym zdrowie. Obecne w niej witaminy, składniki mineralne, flawonoidy i chlorofil mogą wpływać na układ moczowy, stan skóry, stężenie glukozy oraz ogólną odporność organizmu. Jej skuteczność potwierdzają nie tylko tradycyjne zastosowania, ale i badania. Z tego artykułu dowiesz się, jakie właściwości ma pokrzywa, jak ją stosować i kto powinien zachować ostrożność.

Pokrzywa – co to za roślina i jakie zawiera składniki aktywne?

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L) to wieloletnia roślina zielna, która często rośnie w ogrodach, przy płotach i na glebach bogatych w azot. Jej parzące włoski mogą zniechęcać do bliższego kontaktu, ale mimo reputacji chwastu, ma imponujący skład. Pokrzywa to roślina, która zawiera wiele substancji aktywnych, cenionych zarówno w medycynie ludowej, jak i współczesnych badaniach. Jej liście, korzenie i nasiona wykorzystywane są do wspomagania pracy wielu układów w organizmie. Co dokładnie zawiera w sobie pokrzywa?

Witaminy i minerały

Liście pokrzywy zawierają bogaty zestaw witamin i składników mineralnych, które wspierają codzienne funkcjonowanie organizmu. W składzie tej rośliny znajdują się m.in. witaminy C, A, K oraz witaminy z grupy B. Pokrzywa to również źródło cennych składników mineralnych – takich jak żelazo, wapń, magnez, potas, krzem czy mangan. Dzięki takiemu zestawowi pokrzywa może być stosowana wspomagająco w stanach zmęczenia, przy osłabieniu i niedoborach składników odżywczych. Zawartość tych mikroelementów tłumaczy też jej wpływ na włosy, skórę i układ odpornościowy.

Flawonoidy i karotenoidy

Pokrzywa zwyczajna jest też bogata w związki roślinne o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Wśród nich znajdują się flawonoidy, takie jak kwercetyna i kemferol, które mogą wspierać organizm w neutralizowaniu wolnych rodników, zmniejszać stan zapalny i wspierać naczynia krwionośne. Karotenoidy obecne w liściach pokrzywy – w tym beta-karoten – mogą z kolei wpływać na kondycję skóry, wzrok i odporność. 

Beta-karoten jako prekursor witaminy A wspomaga regenerację nabłonków, uczestniczy w syntezie rodopsyny niezbędnej do prawidłowego widzenia po zmroku oraz wzmacnia odpowiedź immunologiczną organizmu. Dodatkowo karotenoidy pełnią funkcję stabilizującą błony komórkowe i mogą zmniejszać ryzyko rozwoju chorób przewlekłych związanych z przewlekłym stanem zapalnym.

Chlorofil i inne związki

Liście pokrzywy zawierają duże ilości chlorofilu, który może działać oczyszczająco i wspierać naturalne procesy detoksykacji organizmu. Chlorofil wpływa również na gojenie się ran i stan błon śluzowych.

Pokrzywa dostarcza także kwasów organicznych, garbników oraz związków mineralnych o działaniu przeciwzapalnym i wspomagającym trawienie.

W nasionach pokrzywy można znaleźć m.in. nienasycone kwasy tłuszczowe, lecytynę oraz fitosterole, które wykazują działanie wspomagające przy osłabieniu, rekonwalescencji oraz w diecie osób z zaburzeniami metabolicznymi.

Właściwości lecznicze i działanie pokrzywy – na co pomaga?

Ziele, liście, korzeń i nasiona pokrzywy zawierają szereg związków, które mogą wspierać organizm w stanach osłabienia, przeciążenia lub zaburzeń metabolicznych. Wiele osób sięga po nią wspomagająco, np. przy obrzękach, problemach z odpornością czy zaburzeniach hormonalnych. Co dokładnie można zyskać dzięki stosowaniu pokrzywy?

Wsparcie dla układu moczowego

Pokrzywa zwyczajna wykazuje naturalne działanie diuretyczne, co oznacza, że może zwiększać ilość wydalanego moczu i wspierać oczyszczanie organizmu. Związki obecne w liściach pokrzywy i korzeniu pokrzywy wpływają na funkcjonowanie nerek, pomagając usuwać nadmiar wody z organizmu, co jest szczególnie przydatne przy zatrzymywaniu płynów i towarzyszących mu obrzękach.

W medycynie naturalnej roślina ta była wykorzystywana wspomagająco przy takich dolegliwościach jak:

• uczucie ciężkości w podbrzuszu,
• łagodne dolegliwości układu moczowego,
• problemy z oddawaniem moczu,
• wsparcie w przypadku przerostu prostaty.

Ze względu na działanie moczopędne w czasie stosowania preparatów z pokrzywy szczególnie ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Picie większej ilości wody pomaga zapobiec odwodnieniu oraz wspiera naturalny proces detoksykacji.

Należy również zachować ostrożność w przypadku jednoczesnego stosowania leków o działaniu diuretycznym, ponieważ może dojść do nadmiernej utraty płynów i elektrolitów. Dlatego warto skonsultować się ze specjalistą, jeśli rozważasz jej długotrwałe stosowanie, zwłaszcza w przypadku chorób nerek lub przyjmowania leków moczopędnych.

Włosy, skóra, paznokcie

Wyciąg z pokrzywy jest często stosowany w pielęgnacji skóry głowy i włosów, szczególnie przy problemie nadmiernego przetłuszczania i wypadania. Dzięki obecności składników mineralnych, flawonoidów oraz takich związków jak kwercetyna czy kemferol, wspiera regenerację skóry i wzmacnia strukturę włosów i paznokci.

Może pomóc w takich sytuacjach jak:

• osłabienie cebulek włosowych i nadmierne wypadanie,
• przetłuszczająca się skóra głowy,
• łamliwość paznokci,
• drobne zmiany zapalne i podrażnienia skórne.

Zewnętrznie stosowana pokrzywa zwyczajna łagodzi stan zapalny, działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, co wpływa korzystnie na kondycję skóry. Wewnętrzne stosowanie – np. w postaci naparu – może uzupełniać niedobory składników odżywczych, wspierając od środka.

Wspomaganie pracy stawów i mięśni

Pokrzywa zwyczajna znajduje zastosowanie wspomagająco u osób z dolegliwościami reumatycznymi i bólem stawów. Dzięki obecności substancji aktywnych, które mogą hamować enzymy prozapalne, wykazuje działanie przeciwzapalne, wpływając na łagodzenie bólu stawów i zmniejszanie sztywności mięśni.

Najczęściej wykorzystuje się:

• napar lub wyciąg z pokrzywy – jako doustne wsparcie w stanach zapalnych,
• wcierki lub okłady z ziela – do stosowania miejscowego na obolałe partie ciała.

Stosowanie pokrzywy może zmniejszać obrzęk i poprawiać komfort poruszania się. Efekt ten szczególnie zauważalny bywa u osób z chorobami zwyrodnieniowymi i przewlekłymi bólami mięśni.

Wpływ na odporność

Dzięki zawartości witamin i składników mineralnych, takich jak witamina C, żelazo i cynk, pokrzywa zwyczajna może wspierać naturalne mechanizmy obronne organizmu. Zawarte w niej flawonoidy, chlorofil i związki o działaniu antyoksydacyjnym pomagają hamować rozwój stanu zapalnego, który często towarzyszy infekcjom.

Regularne stosowanie pokrzywy:

• wspiera walkę z wolnymi rodnikami,
• dostarcza składników niezbędnych do prawidłowej produkcji krwinek białych,
• może działać wspomagająco w okresie osłabienia i rekonwalescencji.

Jej właściwości pokrzywy doceniane są również w profilaktyce jesienno-zimowej, kiedy układ odpornościowy potrzebuje dodatkowego wsparcia.

Na co jeszcze działa pokrzywa?

Poza wpływem na układ moczowy, skórę, włosy, stawy i odporność, pokrzywa zwyczajna znajduje zastosowanie także w innych obszarach.

• Układ trawienny – składniki zawarte w liściach i korzeniu pokrzywy mogą pobudzać wydzielanie soków trawiennych i zmniejszać drobne dolegliwości układu pokarmowego.
• Alergie sezonowe – zawarte w pokrzywie związki roślinne, takie jak kwercetyna, mogą hamować uwalnianie histaminy, co łagodzi objawy alergii.
• Anemia i niedobory – dzięki obecności żelaza, krzemu i witaminy C, pokrzywa może wspierać organizm w stanach osłabienia i przy objawach niedokrwistości. Składniki te uczestniczą w procesach krwiotwórczych i mogą wspomagać produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Ponadto warto łączyć pokrzywę z posiłkami bogatymi w żelazo, takimi jak ciecierzyca, soczewica, tofu czy czerwone mięso. Takie połączenie może wspomagać wchłanianie żelaza z pożywienia i skuteczniej wspierać organizm w walce z anemią.
• Metabolizm węglowodanów – niektóre badania sugerują, że pokrzywa może wspierać obniżenie poziomu glukozy we krwi i poprawiać wrażliwość na insulinę, co czyni ją ciekawym uzupełnieniem diety osób z cukrzycą typu 2.

Pamiętaj,  że substancje aktywne zawarte w różnych częściach rośliny wykazują zróżnicowane działanie – zarówno liście, jak i nasiona pokrzywy czy wyciągi z pokrzywy mogą mieć nieco inne zastosowania w zależności od potrzeb organizmu.

Jak stosować pokrzywę?

Sposób stosowania pokrzywy zależy od formy preparatu i oczekiwanego efektu. W zależności od potrzeb można wykorzystać suszone liście pokrzywy, korzeń pokrzywy, świeży sok lub gotowe ekstrakty roślinne.

Najpopularniejsze formy to:

• Napar z pokrzywy – przygotowywany z suszonych liści. Łagodzi objawy dolegliwości układu moczowego, wspiera naturalną detoksykację i działa przeciwzapalnie. Zwykle zaleca się picie 1–2 filiżanek dziennie przez okres 2–4 tygodni.
• Sok ze świeżych liści – stosowany przy osłabieniu, anemii i jako wsparcie odporności. Zawiera skoncentrowane substancje aktywne, ale jego stosowanie powinno być krótkotrwałe.
• Płukanki i okłady – pomocne przy przetłuszczającej się skórze głowy, podrażnieniach i drobnych zmianach skórnych. Mogą być stosowane wspomagająco w pielęgnacji skóry i włosów.
• Wyciąg z pokrzywy w suplementach – dostępny w postaci kapsułek, kropli lub tabletek. Najczęściej stosowany przy osłabieniu, infekcjach i jako wsparcie dla stawów i nerek.
• Dania kulinarne – pokrzywa nadaje się do przygotowania zupy, która dostarcza wielu składników odżywczych i może wspierać odporność oraz ogólne oczyszczenie organizmu. Z młodych liści pokrzywy można też przygotować pesto, które stanowi zdrową alternatywę dla klasycznego sosu i może być dodatkiem do makaronu, kasz, pieczywa lub dań warzywnych.

Niezależnie od wybranej formy, stosowanie pokrzywy powinno być przerywane co kilka tygodni. Długotrwałe stosowanie bez przerwy może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych i odwodnienia.

Kto powinien (a kto nie) sięgać po pokrzywę? 

Pokrzywa jest zalecana osobom, które zmagają się z łagodnymi dolegliwościami układu moczowego, skłonnością do zatrzymywania wody w organizmie oraz problemami z cerą, wypadaniem włosów i osłabieniem paznokci. Może być też pomocna w stanach zapalnych stawów i mięśni, ponieważ łagodzi ból i zmniejsza obrzęk.

Włączenie rośliny do codziennej rutyny bywa korzystne również w przypadku osłabienia, rekonwalescencji czy niedoborów minerałów. Stosowanie pokrzywy wspomagająco przy insulinooporności i cukrzycy typu 2 może pomóc w obniżeniu poziomu glukozy we krwi – pod warunkiem wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Nie każdy jednak powinien po nią sięgać. Przeciwwskazaniem do stosowania mogą być choroby nerek, zaburzenia elektrolitowe, a także leczenie farmakologiczne, szczególnie z wykorzystaniem leków przeciwkrzepliwych, obniżających ciśnienie krwi lub stężenie glukozy. Ostrożność należy zachować również w czasie ciąży i karmienia piersią. Reakcje alergiczne mogą wystąpić u osób uczulonych na rośliny z rodziny pokrzywowatych lub wrażliwych na kontakt ze świeżą pokrzywą.

Badania nad pokrzywą

Pokrzywa od wieków wykorzystywana była w domach jako składnik naparów i zup. Jej właściwości prozdrowotne coraz częściej przyciągają uwagę naukowców. Współczesne badania analizują skład chemiczny rośliny, zwłaszcza obecność flawonoidów, kwasów fenolowych, karotenoidów i minerałów. Związki te wykazują działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, moczopędne i wspierające odporność. Dlatego poznaj więcej faktów na jej temat, które można znaleźć w badaniach laboratoryjnych.

Roślina zawiera silne antyoksydanty – związki fenolowe, flawonoidy i witaminę C – które neutralizują nadmiar wolnych rodników uszkadzających komórki i przyspieszających starzenie. Chronią one lipidy błon komórkowych i wspierają enzymy obronne organizmu. Ekstrakty z liści i nasion pokrzywy pomagają hamować stres oksydacyjny. Może to może wspierać profilaktykę chorób przewlekłych, takich jak miażdżyca, cukrzyca czy schorzenia neurodegeneracyjne [1].

Pokrzywa może wspierać osoby z nadciśnieniem tętniczym dzięki działaniu przeciwnadciśnieniowemu. Flawonoidy, potas i związki o działaniu rozkurczowym pomagają poprawić elastyczność naczyń i ułatwiają przepływ krwi, co sprzyja obniżeniu ciśnienia. Roślina może też wpływać na układ renina–angiotensyna i działać łagodnie moczopędnie, wspomagając usuwanie nadmiaru sodu z organizmu. Takie połączenie działań sprawia, że roślina może wspierać osoby z tą chorobą [2].

Pokrzywa wykazuje właściwości przeciwstarzeniowe, wspierając jędrność i elastyczność skóry. Związki takie jak kwercetyna i kwas ursolowy hamują enzymy rozkładające kolagen i elastynę, opóźniając powstawanie zmarszczek. Flawonoidy i polifenole działają antyoksydacyjnie, a witamina C wspiera syntezę kolagenu. Obecne w pokrzywie krzem i cynk dodatkowo wspomagają kondycję skóry, włosów i paznokci. Dlatego zastosowanie tej rośliny może nieco spowolnić procesy starzenia się organizmu, w szczególności skóry [3].

Pokrzywa | Podsumowanie

Pokrzywa to roślina o szerokim zastosowaniu, której skuteczność potwierdzają zarówno badania, jak i długoletnie wykorzystanie w medycynie naturalnej. Może wspierać układ moczowy, pomagać w łagodzeniu stanów zapalnych i wpływać korzystnie na skórę, włosy, odporność oraz metabolizm glukozy. Korzeń tej rośliny leczniczej zawiera substancje, które wykazują działanie wspomagające w dolegliwościach prostaty i mogą hamować procesy zapalne. Warto pamiętać, że mimo licznych właściwości leczniczych, nie każdy może sięgać po pokrzywę bez ograniczeń. 

FAQ

Czy pokrzywa działa na hormony?

Pokrzywa może wpływać pośrednio na gospodarkę hormonalną, zwłaszcza przez działanie przeciwzapalne i wspierające układ moczowy. Niektóre badania sugerują, że wyciąg z korzenia pokrzywy może być pomocny przy łagodnym przeroście prostaty. Wiąże się to z metabolizmem hormonów androgenowych. Nie jest to jednak roślina hormonalna i nie zastępuje leczenia zaburzeń endokrynologicznych.

Po jakim czasie efekty picia pokrzywy?

Efekty picia takiego naparu mogą być zauważalne już po kilku dniach, szczególnie jeśli chodzi o działanie moczopędne. W przypadku działania przeciwzapalnego, poprawy kondycji skóry czy wspierania organizmu w stanach osłabienia, na pierwsze rezultaty zwykle trzeba poczekać od 2 do 4 tygodni regularnego stosowania.

Z czym nie można łączyć pokrzywy?

Nie zaleca się jej łączyć z lekami moczopędnymi, przeciwcukrzycowymi i przeciwkrzepliwymi bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Może ona nasilać działanie tych preparatów i zwiększać ryzyko skutków ubocznych, takich jak odwodnienie, hipoglikemia czy zaburzenia krzepliwości krwi.

Zobacz także

Detoks organizmu – Sposoby na skuteczną detoksykację

Oczyszczanie organizmu z toksyn – czy warto to robić?

Bibliografia

1. Devkota HP, Paudel KR, Khanal S, Baral A, Panth N, Adhikari-Devkota A, Jha NK, Das N, Singh SK, Chellappan DK, Dua K, Hansbro PM. Stinging Nettle (Urtica dioica L.): Nutritional Composition, Bioactive Compounds, and Food Functional Properties. Molecules. 2022 Aug 16;27(16):5219.
2. Bhusal KK, Magar SK, Thapa R, Lamsal A, Bhandari S, Maharjan R, Shrestha S, Shrestha J. Nutritional and pharmacological importance of stinging nettle (Urtica dioica L.): A review. Heliyon. 2022 Jun 22;8(6):e09717.   
3. Taheri Y, Quispe C, Herrera-Bravo J, Sharifi-Rad J, Ezzat SM, Merghany RM, Shaheen S, Azmi L, Prakash Mishra A, Sener B, Kılıç M, Sen S, Acharya K, Nasiri A, Cruz-Martins N, Tsouh Fokou PV, Ydyrys A, Bassygarayev Z, Daştan SD, Alshehri MM, Calina D, Cho WC. Urtica dioica-Derived Phytochemicals for Pharmacological and Therapeutic Applications. Evid Based Complement Alternat Med. 2022 Feb 24;2022:4024331.