Właściwości i źródła selenu w diecie oraz jego suplementacja

Aktualizacja: 18 lipca, 2024

min. czytania

Selen jest niezbędnym składnikiem mineralnym, który odgrywa kluczową rolę w wielu procesach metabolicznych w organizmie człowieka. Jego właściwości antyoksydacyjne wspomagają system odpornościowy. Odpowiednie źródła selenu w diecie, takie jak orzechy brazylijskie, ryby, mięso i jaja, są ważne dla wsparcia organizmu. Suplementacja selenem może być rozważana w przypadku niedoborów, jednak zawsze powinna być konsultowana z lekarzem.

Selen, pomimo że należy do mikroelementów w organizmie, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ustroju. To właśnie on bierze udział w procesach antyoksydacyjnych organizmu i wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.  Niedobór selenu w ustroju może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, podobnie jak jego nadmiar.

Dlatego zrozumienie, jak utrzymać jego optymalne stężenie, jest niezbędne. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie, jak rozpoznać symptomy związane z niewłaściwą ilością tego pierwiastka, przedstawić metody jego suplementacji oraz wskazać naturalne źródła, dzięki którym można wzbogacić dietę. Ponadto zostanie omówiony wpływ selenu na funkcjonowanie tarczycy, podkreślając jego znaczenie w utrzymaniu homeostazy organizmu.

Jak rozpoznać i uzupełnić niedobór selenu?

Rozpoznanie niedoboru selenu jest kluczowe dla utrzymania zdrowia, gdyż jego niskie stężenie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Objawy jego niedoboru mogą być niejednoznaczne, dlatego są często mylone i bagatelizowane. Zaliczyć do nich można zmęczenie, osłabienie mięśni, problemy z włosami i paznokciami, a także zwiększoną podatność na infekcje. Dodatkowo mogą wystąpić problemy z funkcjonowaniem tarczycy, zmiany nastroju oraz zaburzenia płodności.

Dzienne zapotrzebowanie na selen różni się w zależności od wieku, płci i stanu zdrowia, ale zazwyczaj wynosi około 55 µg dla dorosłych. W przypadku stwierdzenia niedoboru suplementacja selenem może być zalecana. Należy jednak robić to pod nadzorem lekarza, aby uniknąć ryzyka przedawkowania. Optymalne stężenie selenu w organizmie jest kluczowe dla zdrowia. Dlatego niezmiernie ważne jest uwzględnienie jego źródeł wraz z dietą lub/i suplementacją.

Nadmiar selenu: objawy i sposoby zapobiegania

Choć selen jest mikroelementem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, nadmiar tego pierwiastka może prowadzić do stanu znanego jako selenoza. Objawy nadmiaru selenu obejmują zmiany w stanie paznokci i włosów, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zmęczenie, a w skrajnych przypadkach nawet problemy neurologiczne i problemy z układem oddechowym. Selen wpływa na wiele procesów w organizmie, dlatego jego nadmiar, podobnie jak niedobór, może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Rozpoznanie i leczenie nadmiaru selenu wymaga profesjonalnej diagnozy i często polega na dostosowaniu diety oraz, w niektórych przypadkach, na przyjmowaniu specyficznych środków medycznych.

Nadmiar selenu w Polsce występuje niezwykle rzadko i najczęściej jest spowodowany niewłaściwą suplementacją. W Polsce gleby są ubogie w ten składnik mineralny, co skutkuje jego niską zawartością w produktach roślinnych i zwierzęcych. Niedobór selenu w glebie wpływa na cały łańcuch pokarmowy, prowadząc do potencjalnych niedoborów u ludzi i zwierząt. Dlatego jego przedawkowanie wcale nie jest proste. Jego nadmiary w organizmie w Polsce, głównie wynikają z nieprawidłowej suplementacji. Dlatego nie należy przyjmować większych ilości, niż zaleca producent. Stosowanie najlepiej skonsultować z lekarzem. 

Selen – właściwości antyoksydacyjne i ich wpływ na zdrowie

Selen odgrywa niezwykle ważną rolę w ochronie organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Wolne rodniki to reaktywne cząsteczki, które mogą uszkadzać komórki, białka i DNA, prowadząc do stresu oksydacyjnego i szeregu chorób, takich jak choroby cywilizacyjne. Jest to kluczowe dla zachowania dobrego stanu zdrowia i wsparcia organizmu. 

Odgrywa on też istotną rolę w regulacji stanów zapalnych w organizmie. Jako kluczowy składnik enzymów antyoksydacyjnych, takich jak peroksydaza glutationowa, selen pomaga neutralizować wolne rodniki i zmniejszać stres oksydacyjny, który jest jednym z głównych czynników wywołujących stany zapalne. Niedobór selenu może prowadzić do osłabienia tych mechanizmów obronnych, co sprzyja rozwojowi stanów zapalnych i chorób przewlekłych. 

Dlatego utrzymanie optymalnego poziomu selenu jest kluczowe dla wsparcia systemu odpornościowego i ogólnego stanu zdrowia. 

Źródła selenu w żywności: jak uzupełnić dietę?

Utrzymanie optymalnego stężenia selenu w organizmie jest istotne dla zdrowia, dlatego w jadłospisie należy uwzględnić jego naturalne źródła. Należy jednak pamiętać, że gleby w Polsce są ubogie w ten mikroelement, dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na produkty w jadłospisie. Naturalnymi źródłami selenu w diecie są orzechy brazylijskie, ryby, mięso, a także jaja, które dostarczają też innych niezbędnych składników odżywczych wspierających zdrowie. Już kilka sztuk orzechów brazylijskich dziennie może pokryć dzienne zapotrzebowanie na selen.

Regularne spożywanie tych produktów może przyczynić się do utrzymania optymalnego stężenia selenu w organizmie. Jest to szczególnie ważne dla osób z zaburzeniami funkcji tarczycy. Ponadto selen może pomóc w łagodzeniu objawów niedoczynności tarczycy, poprawiając ogólny stan zdrowia i samopoczucie. Dlatego zaleca się, aby osoby zmagające się z problemami tarczycy, zwracały szczególną uwagę na podaż selenu w swojej diecie. Suplementy diety zawierające selen mogą być rozważane jako dodatek, jednak najlepiej, gdy podstawą są naturalne źródła pokarmowe. Optymalne dostarczenie selenu wraz z dietą jest niezbędne do dobrego samopoczucia i zachowania zdrowia organizmu. 

Wpływ selenu na funkcjonowanie tarczycy

Selen odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu tarczycy poprzez swoje działanie antyoksydacyjne oraz udział w syntezie i metabolizmie hormonów tarczycy. Selen jest niezbędnym składnikiem selenoprotein, takich jak peroksydaza glutationowa i dejodynazy, które chronią tarczycę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi powstałymi podczas produkcji hormonów tarczycy (T3 i T4). Te selenoproteiny pomagają w neutralizowaniu nadmiaru nadtlenku wodoru, który jest produktem ubocznym syntezy hormonów tarczycy, co zmniejsza ryzyko uszkodzeń komórkowych i stanów zapalnych w tarczycy [1,2]. 

Badania wykazały, że suplementacja selenem może obniżać stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych u pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy, takimi jak Hashimoto i Graves-Basedow [3].

Badania nad selenem

Selen jest niezbędnym składnikiem mineralnym dla zachowania zdrowia organizmu. Dzięki niemu organizm może prawidłowo pełnić wiele funkcji biologicznych, w tym wspierać układ odpornościowy, regulować hormony tarczycy oraz neutralizować stres oksydacyjny. Poznaj kilka wniosków na jego temat, które można znaleźć w badaniach naukowych:

1. Selen może chronić tarczycę przed uszkodzeniami antyoksydacyjnymi. Jego przyjmowanie może pomagać w neutralizowaniu nadmiar nadtlenku wodoru, który powstaje podczas produkcji hormonów tarczycy [1]. 
2. Suplementacja może obniżać poziom przeciwciał przeciwtarczycowych, takich jak przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. W badaniach stwierdzono, że niski poziom selenu jest związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju autoimmunologicznego zapalenia tarczycy i niedoczynności tarczycy [3,4]. 
3. Selen odgrywa istotną rolę w redukcji stanów zapalnych dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym. Wpływa on bowiem na neutralizowanie wolnych rodników, które są odpowiedzialne za stres oksydacyjny i stany zapalne w organizmie [3]. 

Podsumowanie

Selen jest niezbędnym składnikiem mineralnym, który odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu. Jest on bowiem niezbędny do funkcjonowania enzymów antyoksydacyjnych, które chronią komórki przed uszkodzeniami. Działanie antyoksydacyjne selenu pomaga również wzmocnić odpowiedź immunologiczną organizmu. Może to zmniejszać ryzyko infekcji oraz rozwój chorób przewlekłych i autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto i Graves-Basedow. Badania wskazują, że suplementacja selenem może obniżać poziom przeciwciał przeciwtarczycowych u pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy. Może to poprawiać funkcjonowanie tarczycy i zmniejszać stany zapalne. 

Jednym z głównych źródeł selenu w diecie są produkty pochodzenia naturalnego, takie jak jaja, mięso, ryby, owoce morza i orzechy brazylijskie. Dlatego należy uwzględniać je w jadłospisie lub zadbać o suplementację tego mikroskładnika. Pamiętaj jednak, aby jego ilość dobierać zgodnie z informacjami podanymi przez producenta na preparacie oraz skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, aby uniknąć ryzyka nadmiernego spożycia, które może być szkodliwe dla zdrowia​.

FAQ’s

Jakie właściwości ma selen?

Selen wykazuje działanie antyoksydacyjne, które jest kluczowe w ochronie komórek przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki. Nadmiar wolnych rodników może być przyczyną wielu poważnych chorób, dlatego tak ważne jest dostarczenie wraz z dietą związków, takich jak selen, które mają właściwości antyoksydacyjne.  Dodatkowo wspiera on również system odpornościowy, pomaga w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania tarczycy oraz odgrywa istotną rolę w procesach metabolicznych. Selen jest niezbędny dla zachowania zdrowia na wielu poziomach, w tym w ochronie przed chorobami serca i niektórymi rodzajami nowotworów.

Jakie są objawy niedoboru?

Objawy niedoboru selenu mogą być różnorodne i obejmować osłabienie mięśni, zmęczenie, depresję, problemy z płodnością, a także większą podatność na infekcje. Niedobór selenu może również negatywnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy. W skrajnych przypadkach niedobór selenu może przyczynić się do poważniejszych problemów zdrowotnych. Pamiętaj, aby nie należy bagatelizować objawów, które mogą wskazywać na jego niedobór. Jeśli Twoja dieta jest uboga w tej mikroskładnik, koniecznie poinformuj o tym lekarza i rozważ jego suplementację.

Czy istnieje ryzyko związane z nadmiarem selenu?

Tak, nadmiar selenu, znany jako selenoza, może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Zaliczyć do nich można zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty, zmiany w stanie włosów i paznokci, a nawet problemów neurologicznych i zaburzeń oddechowych w ekstremalnych przypadkach. Dlatego ważne jest, aby nie przekraczać zalecanego dziennego spożycia selenu i stosować suplementy zawierające go tylko po konsultacji z lekarzem.

Jak selen wspiera funkcjonowanie tarczycy?

Selen odgrywa kluczową rolę w metabolizmie hormonów tarczycowych, wspierając konwersję T4 (tyroksyny) na T3 (trijodotyroninę), aktywną formę hormonu. Dodatkowo selen pełni funkcję ochronną dla tarczycy poprzez swoje właściwości antyoksydacyjne. Niedobór selenu może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy, w tym do obniżenia poziomu T3 oraz zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób autoimmunologicznych tarczycy. Dlatego niezmiernie ważne jest uwzględnienie jego źródeł w codziennej diecie. 

Jakie są naturalne źródła selenu w diecie?

Naturalnym źródłem selenu są przede wszystkim orzechy brazylijskie, uznawane za jedno z najbogatszych źródeł tego mikroelementu. Inne ważne źródła to ryby, mięso (zwłaszcza drób i wołowina), jaja, ryby i owoce morza.

Literatura:

1. Gorini F, Sabatino L, Pingitore A, Vassalle C. Selenium: An Element of Life Essential for Thyroid Function. Molecules. 2021 Nov 23;26(23):7084. 
2. Liu F, Wang K, Nie J, Feng Q, Li X, Yang Y, Deng MG, Zhou H, Wang S. Relationship between dietary selenium intake and serum thyroid function measures in U.S. adults: Data from NHANES 2007-2012. Front Nutr. 2022 Oct 10;9:1002489.
3. Santos LR, Neves C, Melo M, Soares P. Selenium and Selenoproteins in Immune Mediated Thyroid Disorders. Diagnostics (Basel). 2018 Oct 4;8(4):70.
4. Wang F, Li C, Li S, Cui L, Zhao J, Liao L. Selenium and thyroid diseases. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Mar 24;14:1133000.

Zobacz także:

• Żywienie w stanach zapalnych – antyzapalne produkty spożywcze
• Oczyszczanie organizmu z toksyn – czy warto to robić?