Domy z konopi

Aktualizacja: 15 grudnia, 2022

min. czytania

Budynki z konopi? Brzmi jak abstrakcja, jednak okazuje się, że to kolejne zastosowanie tej wyjątkowej rośliny, która ma ogromny potencjał.  Mimo, iż budulec zwany betonem konopnym znamy już od lat osiemdziesiątych, budowanie z konopi to nadal dość niekonwencjonalna metoda. Wykorzystanie mieszanki paździerza konopnego z wapnem, stosowanej jako wypełnienie konstrukcji drewnianej, w ostatnich latach zdecydowanie zyskuje coraz większe zainteresowanie. Dzieje się tak nie bez powodu, bowiem w obliczu kryzysu klimatycznego świat poszukuje bardziej ekologicznych rozwiązań w niemal każdej gałęzi przemysłu, a beton konopny jest przede wszystkim w 100% biodegradowalny. „Hempcrete” ma niezwykle wysoki współczynnik izolacji termicznej, jak również wiele innych zalet, które szczegółowo opisaliśmy w dalszej części artykułu. 

Historia konopnego budownictwa 

Stawianie budynków z konopi to, wydawać by się mogło, odkrycie ostatnich lat, jednak dzięki badaniom archeologów wiemy, że konopie jako budulec wykorzystywano już w czasach starożytnych. Galowie budowali z tego surowca zarówno mosty jak i budynki mieszkalne. Dzisiejsza popularność konopnego budownictwa w Japonii sięga swoimi korzeniami wiele lat wstecz. Nic dziwnego, bowiem konopie znane były na tych terenach jeszcze przed Chrystusem. W wiosce Nagano do dziś stoi zabytkowy dom konopny, wybudowany w 1698 roku. 

Konopne budownictwo stosowane w dzisiejszych czasach powstało w połowie lat osiemdziesiątych we Francji, czyli w kraju, który obecnie posiada najrozleglejsze uprawy konopne w całej Unii Europejskiej. Szampania słynie z budynków o drewnianych szkieletach wypełnionych mieszanką gruzu, słomy i wapna. Zlokalizowany w tej francuskiej prowincji, dokładnie w miejscowości Nogent sur Seine, ,,La Maison de la Turque” to  budynek, w którym po raz pierwszy zastosowano uzupełnienie ubytków w drewnianej konstrukcji paździerzem konopnym. Autorem pomysłu był Charles Rasetti, a zrealizowano go w roku 1986 roku. Pierwszy w Polsce budynek z konopi został wzniesiony przez Poznański Uniwersytet Przyrodniczy w 2016 roku, jako eksperyment budowlany. 

Co to jest beton konopny (hempcrete)?

Beton konopny (ang. hempcrete, od słów „hemp” – czyli konopie oraz „concrete” – czyli beton) to biokompozyt, będący mieszanką paździerza konopnego, tj. zmielonego drzewnego rdzenia rośliny z wapnem. Te dwa składniki mieszane są z wodą mechanicznie bądź ręcznie na miejscu budowy. Formuje się z nich betonowe bloczki, alternatywnie mieszanką wypełnia się szalunki na ścianach o drewnianej konstrukcji. Kawałki rośliny powinny mieć ok 15-20 mm długości, jednak proporcje mieszanki mogą być różne, w zależności od przeznaczenia gotowego budulca. Osiąga się je poprzez zmienianie proporcji mieszanych składników. Jedynie w przypadku np. płyt podłogowych dodaje się piasku, w celu zwiększenia wytrzymałości hempcrete na ściskanie. Budulec ten nazwany jest betonem dlatego, że jest połączeniem spoiwa z wypełniaczem, ale również z powodu stopniowego twardnienia materiału. Pod wypływem karbonatyzacji wapno z roku na rok jest coraz twardsze, aż w końcu staje się skałą wapienną. 

Czym charakteryzuje się beton konopny?

Głównym elementem charakteryzującym beton konopny jest jego wysoka paroprzepuszczalność i higroskopijność. Sama w sobie może nie być ona korzystna, ponieważ w przypadku zewnętrznej izolacji budynku może dojść do gromadzenia wilgoci na ścianach, a w rezultacie do powstawania grzybów i pleśni. Jednak ze względu na niezwykle wysoką izolację termiczną konopnego budulca oraz jego zasadowość związaną z wykorzystaniem wapnia w mieszankach, dom konopny oddycha i odprowadza wilgoć, jednocześnie nie oddając ciepła. Ponadto dom z konopi usuwa z pomieszczenia szkodliwe substancje, takie jak formaldehyd, zawarty np. w niektórych meblach. Połączenie tych właściwości sprawia, że budynek konopny tworzy niezwykle korzystne warunki życia dla człowieka. Charakterystycznym dla betonu konopnego jest również fakt, iż nie jest on przeznaczony do stosowania jako element nośny. Jego wytrzymałość jest zbyt niska, jednak rewelacyjnie sprawdza się jako wypełnienie ścian konstrukcji drewnianej. Ponadto hempcrete po ewentualnej rozbiórce budynku podlega 100% rozkładowi. 

Zalety budowy domu z konopi 

Wspomniany w poprzednim akapicie aspekt dobroczynnego wpływu hempcrete na zdrowie człowieka to dopiero początek długiej listy zalet budynków z konopi. Jako jedyny z dostępnych na rynku budulców ma on ujemny ślad węglowy. Wynika to bezpośrednio z sekwestrowania dużej ilości dwutlenku węgla z atmosfery podczas wzrostu rośliny. Skutkiem ubocznym produkcji wapna jest oczywiście uwalnianie pewnej ilości CO2, jednak nie przewyższa ona tej pochłanianej przez rośliny w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Ponadto gotowy budynek z hempcrete przez dziesiątki lat pochłaniania CO2 z atmosfery w procesie karbonatyzacji. Oprócz tego wspomniana wcześniej nieprzeciętnie wysoka termoizolacja, wpływa korzystnie na warunki panujące wewnątrz budynku (ciepło zimą i chłodno latem), ale przekłada się również na oszczędności spowodowane niższymi kosztami energii. Współczynnik przewodności cieplnej λ betonu konopnego mieści się w przedziale 0,07-0,09 W/(m∙K). Dlatego stawiając ścianę z tego materiału o grubości 35-40 cm spełniamy wymagania cieplne obowiązujące od 1 stycznia 2017 roku (U ≤ 0,23 W/m²K), nie stosując żadnego dodatkowego ocieplenia budynku. Oprócz energooszczędności, beton konopny ma wysokie parametry izolacji akustycznej. W Ukrainie, która aktualnie przoduje w stawianiu budynków z konopi, popularne jest budowanie z tego materiału studiów muzycznych. Kolejną zaletą jest fakt, iż beton konopny jest praktycznie niepalny, a także elastyczny, dlatego nadaje się do stawiania budynków na obszarach zagrożonych trzęsieniami ziemi. Dzięki wysokiej zasadowości materiału jest on również wyjątkowo odporny na powstawanie pleśni i grzybów, które zdecydowanie są zmorą polskiego budownictwa. 

Wady betonu konopnego 

Główną wadą hempcrete jest z pewnością wytrzymałość na ściskanie, która jest znacznie niższa niż tradycyjnego betonu. Kompozyt konopno-wapienny nie jest przeznaczony do tego, aby tworzyć z niego konstrukcję nośną – po prostu nie utrzyma ciężaru dachu. Badania nad betonem konopnym wskazują, że jego odporność na ściskanie wynosi maksymalnie do 1 MPa (kiedy wytrzymałość cegły to minimum 3,5 MPa). Aktualnie prowadzone są badania nad zwiększeniem wytrzymałości tego budulca, poprzez dodawanie kolejnych składników do mieszanki. Dzięki uzupełnieniu jej cementem portlandzkim, wytrzymałość na ściskanie po około miesiącu wynosi 32,5 MPa, co daje nadzieję na zwiększenie możliwości w zakresie budowania z konopi w przyszłości. 

Mała dostępność hempcrete

Innym negatywnym aspektem budowania domu z konopi jest z pewnością mała dostępność materiału. Hempcrete jest wciąż niezbyt popularnym budulcem, szczególnie w Polsce, co wpływa na jego ograniczone zasoby. Trzeba jednak wspomnieć, że w ciągu ostatniej dekady sytuacja znacznie się zmieniła, powstało już kilkadziesiąt budynków mieszkalnych o konstrukcji drewnianej z wypełnieniem w postaci betonu konopnego. Bezpośrednio powiązana z dostępnością materiału jest również jego cena. Jest ona nadal niższa niż tego konwencjonalnego, jednak biorąc pod uwagę niewielki koszt uprawy konopi przemysłowych oraz cenę wapna, hempcrete powinien być znacznie tańszy. Głównie ze względu na surowe prawo dotyczące upraw konopi przemysłowych w Polsce, roślina jest wciąż słabo dostępna, a do tego dochodzi fakt, iż podatek VAT na paździerz konopny został podniesiony z 8% na 23%. Nadzieją jest rosnące zainteresowanie konopnym budownictwem. Jak wiemy z doświadczenia rosnący popyt z pewnością wpłynie na powstawanie kolejnych firm chcących zainwestować w rozwijający się sektor. Pytanie tylko, jak szybko rządzący będą reagować na zamiany rynku i kiedy nadejdą czasy uproszczenia procedur urzędowych pozwalających uzyskanie zgody na uprawę konopi przemysłowych? Pozostaje nam być dobrej myśli, że po dostrzeżeniu dodatkowych wpływów do skarbu państwa odpowiednie zmiany w prawie zostaną wprowadzone. 

ZOBACZ TAKŻE:

Ekologiczny plastik konopny 

Książki o konopiach 

Ubrania z konopi 

BIBLIOGRAFIA

1. https://www.japanhemp.org/en/miasahouse.htm
2. https://budynkizkonopi.pl/technologia-budowy/historia/
3. https://allofhemp.pl/2021/03/30/tanio-i-ekologicznie-czyli-o-domach-z-konopi/
4. https://budynkowo.pl/news/beton-konopny-hempcrete/
5. https://otwieramyoczy.pl/blog/2021/09/19/czy-beton-konopny-faktycznie-jest-wytrzymaly-obalam-mity
6. https://www.podlaskiekonopie.pl/budownictwo.html
7. https://ekocentrycy.pl/beton-konopny/