Biegunka podróżnych – skąd się bierze i jak jej zapobiegać?

min. czytania

Egzotyczne podróże kuszą słońcem, nowymi smakami i niezapomnianymi przygodami. Niestety, często wiążą się też z ryzykiem problemów żołądkowych. Zemsta faraona, czyli biegunka podróżnych, to najczęstsza dolegliwość w krajach takich jak Egipt czy Indie. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest ta przypadłość, jakie daje objawy i jak skutecznie jej zapobiegać, by cieszyć się wakacjami bez przerw na chorobę.

Co to jest klątwa faraona?

„Klątwa faraona” to potoczne określenie biegunki podróżnych – ostrej infekcji przewodu pokarmowego, która pojawia się najczęściej w trakcie wyjazdów do krajów o niższym standardzie sanitarnym. Dolegliwość jest skutkiem spożycia zanieczyszczonej wody lub żywności, które zawierają chorobotwórcze bakterie, wirusy albo pasożyty.

Nazwa nawiązuje do Egiptu, gdzie przypadłość ta dotyka wielu turystów. W rzeczywistości problem występuje w całym pasie krajów egzotycznych – od Afryki Północnej i Azji, po Amerykę Południową. Szacuje się, że biegunka podróżnych dotyka od 30% do nawet 70% osób podróżujących do takich regionów. Choć zwykle ustępuje samoistnie po kilku dniach, może skutecznie zepsuć wakacje i doprowadzić do odwodnienia, zwłaszcza u dzieci i osób starszych.

Jakie są przyczyny biegunki podróżnych?

Zemsta faraona to najczęściej efekt kontaktu z drobnoustrojami, które łatwo mogą zanieczyścić wodę lub jedzenie w krajach o niskim standardzie sanitarnym. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, kiedy w organizmie znajdą się chorobotwórcze bakterie, wirusy lub pasożyty.

Najczęstszą przyczyną są bakterie – przede wszystkim Escherichia coli (szczepy enterotoksynotwórcze ETEC i enteroagregacyjne EAEC). Istotną rolę odgrywają też Campylobacter jejuni oraz Shigella. Zdarza się, że źródłem problemu są wirusy pokarmowe, np. norowirusy, albo zakażenie pierwotniakami czy pasożytami jelitowymi.

Ryzyko zwiększa się szczególnie w sytuacjach, gdy:

• spożywasz posiłki w ulicznych punktach gastronomicznych o niskim poziomie higieny,
• pijesz wodę kranową lub napoje zrobione na bazie zanieczyszczonej wody,
• jesz surowe owoce i warzywa, których nie można obrać,
• przebywasz w regionach tropikalnych i egzotycznych przez dłuższy czas.

Czynnikami sprzyjającymi są też osłabiona odporność, stres związany z podróżą i zmiana flory jelitowej, do której dochodzi przy nagłej zmianie diety.

Jak objawia się zemsta faraona?

Biegunka podróżnych to nie tylko częste wizyty w toalecie – to zespół objawów, które mogą znacząco utrudnić wakacje. Najczęściej rozwija się nagle, w ciągu pierwszych dni pobytu w egzotycznym kraju, i ma charakter ostry.

Objawy ze strony układu pokarmowego

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest ostra biegunka – wodnista, z wieloma wypróżnieniami w ciągu doby. Towarzyszą jej bóle i skurcze brzucha, wzdęcia oraz uczucie przelewania. W wielu przypadkach pojawiają się również nudności i wymioty, które dodatkowo nasilają utratę płynów.

Objawy ogólnoustrojowe

U części osób rozwija się także gorączka, ogólne osłabienie, bóle mięśni i zawroty głowy. Najgroźniejszym powikłaniem jest odwodnienie, zwłaszcza gdy biegunce towarzyszą wymioty. Szczególnie narażone są małe dzieci, osoby starsze i kobiety w ciąży, u których nawet krótki epizod choroby może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

Jak zapobiegać klątwie faraona?

Najlepszym sposobem na uniknięcie biegunki podróżnych jest odpowiednie przygotowanie jeszcze przed wyjazdem i przestrzeganie zasad higieny w trakcie pobytu w egzotycznym kraju.

Przygotowanie przed podróżą

Dobrze jest zadbać o odporność i równowagę flory bakteryjnej jelit. Warto sięgnąć po sprawdzone probiotyki, np. Saccharomyces boulardii, które mogą zmniejszać ryzyko infekcji przewodu pokarmowego. Najlepiej rozpocząć suplementację na kilka dni przed podróżą i kontynuować ją podczas wyjazdu. Dobrym pomysłem jest także wcześniejsze przygotowanie apteczki podróżnej, w której powinny znaleźć się doustne płyny nawadniające (ORS) oraz ewentualnie lek przeciwbiegunkowy.

Zasady bezpieczeństwa podczas podróży

Podczas wakacji w krajach o niskim standardzie sanitarnym kluczowa jest profilaktyka.

• Pij wyłącznie wodę butelkowaną lub przegotowaną i pamiętaj, by nie używać wody kranowej nawet do mycia zębów.
• Unikaj kostek lodu w napojach – mogą być przygotowane z zanieczyszczonej wody.
• Staraj się spożywać gotowane warzywa, mięsa i ryby, a surowe owoce wybieraj tylko wtedy, gdy możesz je samodzielnie obrać.
• Z rozwagą podchodź do jedzenia w ulicznych barach i na straganach – w takich miejscach łatwo o kontakt z patogenami.
• Regularnie myj ręce, a w razie braku dostępu do wody korzystaj z żeli antybakteryjnych.

Przestrzeganie tych zasad znacznie ogranicza ryzyko zakażenia i pozwala cieszyć się wakacjami bez przykrych niespodzianek.

Jak leczyć biegunkę podróżnych?

Jeśli mimo zachowania ostrożności dopadnie Cię zemsta faraona, najważniejsze jest szybkie działanie. Kluczowe znaczenie ma uzupełnianie utraconych płynów. Pij małymi łykami wodę butelkowaną lub przegotowaną, najlepiej z dodatkiem doustnych płynów nawadniających (ORS), które dostarczają także elektrolity. Jeśli nie masz gotowego preparatu, pomocne mogą być lekkie buliony czy rozcieńczone soki owocowe.

Objawy można złagodzić lekami przeciwbiegunkowymi. U dorosłych najczęściej stosuje się loperamid, który zmniejsza liczbę wypróżnień i ułatwia funkcjonowanie podczas podróży. Trzeba jednak pamiętać, że nie wolno go używać, gdy występuje gorączka albo krew w stolcu – w takich przypadkach konieczna jest inna forma leczenia.

W sytuacjach umiarkowanie ciężkich lub ciężkich lekarz może zalecić antybiotyki, np. azytromycynę lub rifaksyminę, ale ich stosowanie powinno być wcześniej omówione z lekarzem, najlepiej jeszcze przed wyjazdem. Dzięki temu wiesz, kiedy i jak bezpiecznie je wykorzystać.

Jeżeli biegunce towarzyszą nasilone wymioty, objawy odwodnienia (suchość w ustach, brak moczu, zawroty głowy) albo jeśli dolegliwości nie ustępują samoistnie po kilku dniach, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Szczególna ostrożność jest konieczna u małych dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych, które szybciej tracą płyny i trudniej znoszą chorobę.

Badania nad biegunką podróżach

Biegunka podróżnych jest częstą dolegliwością u osób odwiedzających kraje o gorszych warunkach sanitarnych. Choć zwykle mija samoistnie, może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, dlatego kluczowe jest nawodnienie, najlepiej przy użyciu doustnych roztworów elektrolitowych (ORS). Podczas biegunki tracone są woda, sód, potas, chlorki, magnez i wodorowęglany, co może wywołać osłabienie, spadek ciśnienia czy zaburzenia rytmu serca. Sama woda nie wystarcza – dopiero połączenie sodu i glukozy umożliwia skuteczne wchłanianie płynów. ORS, opracowane w odpowiednich proporcjach elektrolitów, skracają czas trwania objawów i zapobiegają odwodnieniu; WHO podaje, że zmniejszają ryzyko zgonu z odwodnienia nawet o 93%.[1,2,3]

Klątwa faraona | Podsumowanie

Zemsta faraona to częsta dolegliwość w egzotycznych krajach, ale dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i przestrzeganiu zasad higieny można skutecznie zmniejszyć ryzyko zakażenia. Najważniejsze to pić bezpieczną wodę, unikać surowych potraw i dbać o higienę rąk, a w razie potrzeby szybko reagować, by złagodzić objawy i zapobiec odwodnieniu. Choć zazwyczaj ustępuje samoistnie po kilku dniach, warto pamiętać o profilaktyce, by nie zepsuła wymarzonego urlopu.

FAQ

Ile trwa biegunka podróżnych?

Najczęściej objawy utrzymują się od 3 do 5 dni i w większości przypadków ustępują samoistnie. Czas trwania zależy od rodzaju patogenu i odporności organizmu. Jeśli biegunka przedłuża się powyżej tygodnia albo towarzyszy jej gorączka i krew w stolcu, konieczna jest konsultacja lekarska.

W jakich krajach najczęściej występuje zemsta faraona?

Największe ryzyko dotyczy regionów o niskim standardzie sanitarnym – przede wszystkim Egiptu i innych krajów Afryki Północnej, a także Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz Ameryki Łacińskiej. Właśnie tam częściej dochodzi do kontaktu z zanieczyszczoną wodą lub żywnością.

Czy można zapobiec problemom trawiennym podczas podróży?

Tak, kluczowa jest profilaktyka – picie wyłącznie wody butelkowanej lub przegotowanej, unikanie lodu, surowych owoców i warzyw, a także przestrzeganie zasad higieny. Warto również rozważyć suplementację probiotykiem wspierającym florę bakteryjną jelit, co dodatkowo zmniejsza ryzyko dolegliwości pokarmowych.

Zobacz także

Elektrolity do picia – jak je uzupełniać? Jak pełnią rolę w organizmie? Jakie są skutki odwodnienia?

Osłabienie organizmu – przyczyny, objawy, badania, dieta

CBD na jelita i mikrobiom

Bibliografia

1. Shrimanker, I., & Bhattarai, S. (2023). Electrolytes. In StatPearls. StatPearls Publishing.
2. Meisenheimer, E. S., MD, MBA, Epstein, C., DO, & Thiel, D., MD, MPH (2022). Acute Diarrhea in Adults. American family physician, 106(1), 72–80.
3. Siciliano, V., Nista, E. C., Rosà, T., Brigida, M., & Franceschi, F. (2020). Clinical Management of Infectious Diarrhea. Reviews on recent clinical trials, 15(4), 298–308.