Choroba Bowena – czym są zmiany in situ i jak je leczyć?

min. czytania

Nie każda zmiana na skórze to powód do niepokoju – ale niektóre wymagają szybkiej reakcji. Choroba Bowena to wczesna postać raka skóry, która może wyglądać jak niegroźne zaczerwienienie, łuszczenie lub plama. Jeśli zauważysz taki objaw, warto dowiedzieć się, z czym możesz mieć do czynienia. Z tego artykułu dowiesz się, jak rozpoznać ten typ przedinwazyjnego raka skóry, na jakie czynniki ryzyka zwrócić uwagę i co robić, gdy zauważysz podejrzaną zmianę.

Czym jest choroba Bowena?

Choroba Bowena to typ raka skóry in situ, czyli przedinwazyjna postać nowotworu. Oznacza to, że komórki nowotworowe rozwijają się jedynie w górnej warstwie naskórka i nie naciekają głębszych tkanek. Choć zmiana wygląda niepozornie, nieleczona może z czasem przekształcić się w inwazyjnego raka kolczystokomórkowego, a nawet prowadzić do groźniejszych powikłań.

To schorzenie po raz pierwszy opisano w 1912 roku, a jego nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego dermatologa Darrella Bowena. Od tego czasu choroba Bowena została dobrze poznana, a postępy w diagnostyce pozwalają dziś wykrywać ją na bardzo wczesnym etapie.

Zmiana może przypominać łuszczący się, zaczerwieniony obszar, który często jest mylony z egzemą, łuszczycą lub przewlekłym stanem zapalnym. Jednak w przeciwieństwie do wielu łagodnych dolegliwości skórnych – nie ustępuje samoistnie i z czasem może się rozrastać.

Jakie są przyczyny choroby Bowena i czynniki ryzyka?

Dokładna etiologia choroby Bowena nie jest do końca poznana, ale wiadomo, że rozwija się na skutek uszkodzenia materiału genetycznego w komórkach naskórka. Najczęściej prowadzą do tego długotrwałe czynniki środowiskowe, infekcje wirusowe oraz osłabienie odporności.

Do głównych czynników ryzyka rozwoju choroby Bowena należą:

• promieniowanie UV – zwłaszcza długotrwałe narażenie na słońce bez odpowiedniego zabezpieczenia skóry,
• wiek powyżej 60. roku życia – choroba znacznie częściej występuje u osób starszych,
• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – szczególnie typami onkogennymi, które mają związek z rozwojem nowotworów skóry i błon śluzowych,
• ekspozycja na arsen – kontakt z tym pierwiastkiem (np. przez skażoną wodę lub stare środki lecznicze) zwiększa ryzyko rozwoju przedinwazyjnego raka skóry,
• osłabienie układu odpornościowego – np. u osób po przeszczepach, z HIV lub chorujących przewlekle,
• kontakt ze szkodliwymi chemikaliami – jak smary przemysłowe, oleje, substancje rakotwórcze.

Warto dodać, że zmiany mogą pojawiać się również na obszarach skóry osłoniętych przed słońcem – nie tylko na twarzy czy dłoniach, ale też na tułowie czy w okolicy narządów płciowych. Ryzyko wzrasta, jeśli Twoja skóra jest wrażliwa, jasna lub podatna na oparzenia.

Jakie objawy daje choroba Bowena?

Choroba Bowena to schorzenie, które przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Zmiana zwykle nie boli, nie swędzi i nie krwawi, co sprawia, że łatwo ją zbagatelizować. Pierwszym objawem jest zazwyczaj pojedyncza, płaska zmiana o nieregularnych brzegach. Może być różowa, czerwonobrunatna, a jej powierzchnia bywa łuszcząca się lub szorstka w dotyku. Z czasem może się powiększać, zmieniać strukturę lub przypominać powierzchowny wyprysk, łuszczycę, a nawet stan zapalny skóry.

To, co powinno zwrócić Twoją uwagę, to:

• pojedyncza, trwała zmiana, która nie znika mimo pielęgnacji,
• nieregularne brzegi, różnice koloru, miejscowe pogrubienie naskórka,
• łuszczenie się, delikatne owrzodzenia lub sączenie się płynu,
• brak gojenia się zmiany przez wiele tygodni lub miesięcy.

Im wcześniej rozpoznasz objaw choroby Bowena, tym większa szansa na skuteczne leczenie i brak powikłań. W razie wątpliwości – warto skonsultować się z dermatologiem.

Czy to choroba Bowena czy inna zmiana? Na co zwrócić uwagę?

Zmiany skórne mogą wyglądać bardzo podobnie – zwłaszcza na wczesnym etapie. To dlatego choroba Bowena bywa mylona z innymi schorzeniami dermatologicznymi, np. łuszczycą, grzybicą, egzemą czy rogowaceniem słonecznym. Różnicowanie bywa trudne nawet dla specjalisty – ale są sygnały, które powinny wzbudzić Twój niepokój.

Zwróć uwagę, jeśli:

• zmiana nie ustępuje mimo leczenia domowego lub maści,
• powiększa się, łuszczy, miejscowo pęka lub sączy,
• jest pojedyncza, wyraźnie odgraniczona i ma nieregularny kształt,
• znajduje się w nietypowym miejscu, np. w okolicach narządów płciowych, na błonach śluzowych lub na skórze tułowia.

Warto wiedzieć, że gdy zmiana pojawia się na żołędzi prącia, może to być tzw. erytroplazja Queyrata – odmiana choroby Bowena o lokalizacji śluzówkowej i większym potencjale progresji w kierunku inwazyjnego raka kolczystokomórkowego. Taka postać zawsze wymaga szybkiej diagnostyki.

Diagnostyka – jak lekarz rozpoznaje chorobę Bowena?

Rozpoznanie choroby Bowena opiera się przede wszystkim na dokładnym obejrzeniu zmiany skórnej. Lekarz, najczęściej dermatolog, zaczyna od wywiadu i oceny objawów, a następnie wykonuje badanie dermatoskopowe – to bezbolesna metoda pozwalająca dokładniej ocenić strukturę i granice zmiany.

W przypadku podejrzenia choroby Bowena niezbędne jest pobranie wycinka skóry, czyli biopsja. To jedyny sposób, aby potwierdzić, czy mamy do czynienia z rakiem skóry in situ, czyli nowotworem, który jeszcze nie nacieka głębszych warstw skóry. Badanie histopatologiczne pozwala też wykluczyć inne schorzenia, które mogą wyglądać podobnie.

Czasem, jeśli zmiana jest bardzo mała, lekarz może zdecydować o jej całkowitym wycięciu – wówczas diagnoza i leczenie odbywają się jednocześnie.

Jak wygląda leczenie choroby Bowena?

W przypadku choroby Bowena leczenie dobierane jest indywidualnie – zależy od lokalizacji zmiany, jej wielkości, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Dobra wiadomość? To schorzenie jest w pełni uleczalne, jeśli zostanie rozpoznane na czas.

Istnieje kilka metod leczenia, m.in.:

• chirurgiczne usunięcie zmiany – najczęściej stosowane, gdy zmiana jest dobrze ograniczona i łatwo dostępna,
• krioterapia – czyli wymrażanie komórek rakowych ciekłym azotem,
• terapia fotodynamiczna – metoda oparta na świetle i specjalnym preparacie światłouczulającym,
• leczenie miejscowe (np. kremy z imikwimodem lub fluorouracylem),
• w wybranych przypadkach także łyżeczkowanie, chemioterapia miejscowa lub laseroterapia.

Ważne, aby po zakończonym leczeniu regularnie kontrolować skórę – choroba Bowena może nawracać. Kluczowe znaczenie ma więc zarówno skuteczna terapia, jak i profilaktyka nawrotów.

Rokowanie i nawroty – czy choroba Bowena jest groźna?

Choroba Bowena to przedinwazyjna postać nowotworu skóry, co oznacza, że zmiana nie przekracza jeszcze granicy naskórka. Dzięki temu rokowanie w większości przypadków jest bardzo dobre – szczególnie jeśli diagnoza zostanie postawiona we wczesnym etapie.

Problem pojawia się wtedy, gdy zmiana zostaje zignorowana lub nieprawidłowo leczona. W takim przypadku może dojść do progresji i przekształcenia się w inwazyjnego raka kolczystokomórkowego, który ma już zdolność naciekania głębszych tkanek i dawania przerzutów. Choć taka sytuacja nie zdarza się często, nie warto jej lekceważyć.

U niektórych osób, szczególnie z osłabioną odpornością lub po wcześniejszym zachorowaniu, mogą pojawić się nawroty. Dlatego po zakończonym leczeniu ważna jest regularna kontrola skóry – zarówno samodzielna, jak i w gabinecie dermatologicznym.

Jak zapobiegać chorobie Bowena?

Nie masz wpływu na wszystkie czynniki ryzyka, ale wiele możesz zrobić, by zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby Bowena. Dbanie o skórę i regularna profilaktyka to podstawa – zwłaszcza jeśli masz jasną karnację, pracujesz na zewnątrz lub jesteś po 60. rok życia.

Co warto wdrożyć?

• Unikaj nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV – chroń skórę ubraniem i stosuj kremy z filtrem (również jesienią i zimą).
• Zadbaj o ochronę przed szkodliwymi substancjami chemicznymi, w tym arsenem – nawet pośredni kontakt (np. z wodą lub glebą) może z czasem powodować zmiany.
• Zaszczep się przeciw HPV, jeśli mieścisz się w grupie wiekowej objętej programem profilaktycznym.
• Obserwuj skórę i błony śluzowe – niepokojących zmian nie ignoruj.
• Zgłaszaj się na kontrolę do dermatologa, szczególnie jeśli masz historię innych schorzeń skóry lub nowotworów.

Zapobiegać tej chorobie nie zawsze znaczy całkowicie ją wykluczyć, ale wcześnie zauważona zmiana oznacza prostsze leczenie i bardzo dobre rokowanie.

Badania nad chorobą Bowena

Choroba Bowena to przykład schorzenia, w którym badania naukowe bezpośrednio wspierają praktykę medyczną. Potwierdzają skuteczność usuwania zmian i wskazują sposoby minimalizowania ryzyka nawrotów. Badania molekularne wyjaśniają procesy prowadzące do rozwoju raka skóry in situ, a naukowcy poszukują markerów umożliwiających wcześniejsze wykrycie choroby. Poniżej znajdziesz najważniejsze ustalenia z dostępnych badań.

Choroba Bowena najczęściej dotyczy osób po 60. roku życia, rzadko pojawiając się przed 30. Najbardziej narażone są osoby z obniżoną odpornością. Badania wskazują na niewielką przewagę zachorowań u kobiet oraz częstsze występowanie wśród osób rasy białej. Zmiany zwykle rozwijają się na skórze narażonej na słońce – głowie, szyi i kończynach – choć w populacji japońskiej częściej dotyczą tułowia, co sugeruje wpływ środowiska. Opisywano też rzadsze lokalizacje, m.in. paznokcie, spojówkę czy przewód słuchowy, a także pojedyncze przypadki rodzinne, mogące wskazywać na udział czynników genetycznych [1].

Klasyczna choroba Bowena to najczęściej opisywana postać raka skóry in situ, charakteryzująca się bardzo powolnym i przewlekłym przebiegiem. Zmiany mogą pozostawać stabilne przez lata, a następnie stopniowo się powiększać, zwykle bez bólu czy świądu, co opóźnia zgłoszenie się do lekarza. Często bywa początkowo mylona z łagodnymi dermatozami. Ze względu na zmienny obraz kliniczny rozpoznanie wymaga potwierdzenia w badaniu histopatologicznym, które umożliwia odróżnienie jej od innych chorób skóry [2].

Choroba Bowena może pojawić się również u osób długo leczonych wąskopasmowym UVB. Opisano przypadek mężczyzny z łuszczycą, u którego zmiany wystąpiły na twarzy, tułowiu, kończynach i w okolicy moszny. Zastosowana krioterapia przyniosła dobry efekt, a w ciągu roku nie odnotowano nawrotu. Naukowcy podkreślają jednak, że choć terapia UVB jest skuteczna i szeroko stosowana, jej przewlekłe użycie może zwiększać ryzyko zmian nowotworowych i przednowotworowych skóry [3].

Choroba Bowena | Podsumowanie

Choroba Bowena to przedinwazyjna postać raka skóry, która może pojawić się w różnych częściach ciała, nie tylko na tułowiu czy kończynach, ale też w okolicach intymnych. Choć zmiana rozwija się powoli, nie warto jej bagatelizować – wczesna diagnoza znacznie zwiększa szanse na pełne wyleczenie. Istnieje kilka skutecznych sposobów leczenia, a wybór metody zależy m.in. od lokalizacji i zaawansowania zmiany. Kluczem do ochrony zdrowia jest regularna kontrola skóry i szybka reakcja na każde podejrzenie. Dzięki temu można skutecznie zatrzymać rozwój nowotworu, zanim stanie się inwazyjny.

FAQ

Co to są zmiany in situ w chorobie Bowena?

Zmiany in situ to takie, które rozwijają się wyłącznie w naskórku – nie naciekają głębszych warstw skóry ani nie dają przerzutów. Choroba Bowena jest właśnie przedinwazyjnym rakiem skóry, co oznacza, że na tym etapie nie zagraża jeszcze innym tkankom. Mimo to nieleczona zmiana może z czasem przejść w postać inwazyjną.

Czym choroba Bowena różni się od czerniaka?

Choroba Bowena to rak kolczystokomórkowy in situ, a więc rozwija się płytko i wolno, najczęściej jako czerwona, łuszcząca się zmiana. Czerniak to inny typ raka skóry, który wywodzi się z komórek barwnikowych i zwykle wygląda jak ciemna plama lub nieregularne znamię. Czerniak może szybko dawać przerzuty, dlatego różnicowanie tych zmian jest kluczowe – warto skonsultować się z dermatologiem, jeśli coś Cię niepokoi.

Czy zmiana w chorobie Bowena może ustąpić sama?

Nie. Zmiana nie znika samoistnie, a ignorowanie jej może prowadzić do progresji w stronę inwazyjnego raka skóry. Nawet jeśli objawy nie są dokuczliwe, zawsze warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć odpowiednie leczenie – im wcześniej, tym lepiej dla Twojej skóry i zdrowia.

Zobacz także

Potencjał antynowotworowy kannabinoidów

Od czego są zależne choroby skóry?

Tłuszczak – przyczyny, diagnoza i metody leczenia

Bibliografia

1. Palaniappan V, Karthikeyan K. Bowen’s Disease. Indian Dermatol Online J. 2022 Mar 3;13(2):177-189. doi: 10.4103/idoj.idoj_257_21. 
2. Arlette JP, Trotter MJ. Squamous cell carcinoma in situ of the skin: history, presentation, biology and treatment. Australas J Dermatol. 2004 Feb;45(1):1-9; quiz 10.  
3. Zhang D, Fan H, Liu X, Wang S, Lang X, Ma W, Pang Y. Multiple Bowen’s disease due to long-term narrow-band ultraviolet B phototherapy: A case report and literature review. J Cosmet Dermatol. 2024 May;23(5):1583-1587.