Statyny - czym są? Wskazania, działanie i skutki uboczne

min. czytania

Statyny to leki obniżające stężenie cholesterolu, które mają istotne znaczenie dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Choć często sądzimy, że kontrolowanie cholesterolu wymaga jedynie diety i ćwiczeń, statyny odgrywają ważną rolę w profilaktyce wielu chorób. Z artykułu dowiesz się, jak działają, jakie mogą mieć skutki uboczne oraz jak je prawidłowo stosować, aby maksymalizować korzyści i minimalizować ryzyko.

Statyny — co to jest?

Statyny to grupa leków, które pomagają w kontrolowaniu stężenia cholesterolu w organizmie, zwłaszcza cholesterolu LDL (lipoprotein LDL), często nazywanego „złym” cholesterolem. Działają poprzez blokowanie enzymu HMG-CoA reduktazy, który jest niezbędny w produkcji cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu statyny obniżają ogólne stężenie cholesterolu, a przede wszystkim cholesterolu LDL. Redukcja ta ma bezpośredni wpływ na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Statyny zmniejszają także produkcję cholesterolu VLDL (lipoprotein bardzo niskiej gęstości), co dodatkowo obniża stężenie cholesterolu w organizmie.

Oprócz obniżania cholesterolu, statyny mają również inne korzystne efekty, takie jak stabilizacja blaszek miażdżycowych i poprawa funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, co pomaga w zapobieganiu powikłaniom sercowo-naczyniowym. Statyny są zalecane przede wszystkim osobom z wysokim ryzykiem chorób serca, a także tym, którzy mają już zdiagnozowaną miażdżycę lub inne schorzenia układu krążenia. 

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania statyn

Podczas stosowania statyn, pacjenci mogą doświadczyć różnych skutków ubocznych. Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi są bóle mięśni, uczucie zmęczenia, problemy z trawieniem, a w rzadszych przypadkach, uszkodzenie mięśni (rabdomioliza) oraz podwyższenie stężenia enzymów wątrobowych, co może wskazywać na uszkodzenie wątroby. Długotrwałe stosowanie statyn może także zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2. Ważne jest, aby nie przerywać stosowania statyn bez konsultacji z lekarzem, ponieważ może to zwiększyć ryzyko poważnych problemów sercowych.

Statyny nie są zalecane w przypadku ciąży, karmienia piersią, chorób wątroby (w tym zapalenia i niewydolności) oraz u osób z problemami mięśniowymi. Należy także uważać przy ich stosowaniu z innymi lekami, które mogą wchodzić w interakcje ze statynami. 

Jak prawidłowo stosować statyny, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych?

W celu minimalizowania ryzyka  działań niepożądanych podczas stosowania statyn, ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i regularne przyjmowanie leków. Statyny zazwyczaj przyjmuje się raz dziennie wieczorem, ponieważ w nocy organizm intensywniej syntetyzuje cholesterol. Dawkowanie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, biorąc pod uwagę stężenia lipoprotein LDL, cele terapeutyczne oraz inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Regularne kontrole stężenia lipidów we krwi i funkcji wątroby są kluczowe dla oceny skuteczności leczenia i wczesnego wykrywania skutków ubocznych.

Współpraca z lekarzem i farmaceutą jest niezbędna dla optymalizacji terapii statynami. Pacjenci powinni informować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym lekach bez recepty i suplementach, aby unikać niekorzystnych interakcji. Edukacja na temat zdrowego stylu życia, w tym diety obniżającej cholesterol i regularnej aktywności fizycznej, jest również ważna, gdyż wspomaga działanie statyn i zmniejsza ryzyko chorób serca.

Czy naturalne statyny mogą być skuteczną alternatywą dla leków?

Naturalne statyny, obecne w niektórych produktach spożywczych i suplementach, mogą wpłynąć na obniżenia stężenia cholesterolu i lipoprotein LDL. Należy jednak pamiętać, że leczenie statynami jest bardziej efektywne i w niektórych przypadkach naturalne metody nie są wystarczające. 

Jednym z najczęściej badanych naturalnych związków o właściwościach przypominających statyny jest monakolina K, którą można znaleźć w ekstrakcie z fermentowanego ryżu czerwonego. Monakolina K działa podobnie jak syntetyczne statyny, hamując enzym reduktazę HMG-CoA, co prowadzi do zmniejszenia syntezy cholesterolu w wątrobie. Suplementacja ekstraktem z fermentowanego ryżu czerwonego może obniżyć stężenie lipoprotein LDL, choć długoterminowe efekty i bezpieczeństwo takiego rozwiązania wymagają dalszych badań. Inną grupą naturalnych związków wpływających na stężenie cholesterolu są kwasy omega-3, które znajdują się w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela czy sardynki, a także w niektórych olejach roślinnych. Omega-3 pomagają obniżać stężenie trójglicerydów we krwi i poprawiają profil lipidowy, co może wspierać zdrowie sercowo-naczyniowe. Ponadto warto przyjrzeć się bergamotce, różnym polifenolom naturalnie występującym w żywności i błonnikowi pokarmowemu, które również mają korzystny wpływ na poprawę profilu lipidowego. 

Statyny a ryzyko cukrzycy i wpływ na wątrobę

Podczas leczenia statynami warto zwrócić uwagę na potencjalne ryzyko rozwoju cukrzycy oraz wpływ tych leków na wątrobę. Długotrwałe stosowanie statyn może nieznacznie zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, zwłaszcza u osób z predyspozycjami do tej choroby, jak nadwaga czy historia cukrzycy w rodzinie. Dlatego pacjenci przyjmujący statyny powinni być pod stałą kontrolą medyczną, która pozwoli na wczesne wykrycie ewentualnych zmian metabolicznych. Statyny mogą również wpływać na funkcjonowanie wątroby, dlatego zaleca się regularne badania stężenia enzymów wątrobowych. Choć uszkodzenie wątroby jest rzadkie, może być poważnym skutkiem ubocznym.

Ryzyko cukrzycy i potencjalne uszkodzenie wątroby podkreślają, jak ważne jest indywidualne podejście do terapii statynami. Pacjenci powinni być świadomi zarówno korzyści, jak i potencjalnych działań niepożądanych leków. Odpowiednie dawkowanie i skutki uboczne należy omówić z lekarzem, który dostosuje terapię, aby zminimalizować ryzyko i maksymalizować korzyści. Co więcej, zmiany stylu życia, takie jak zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna, mogą wspierać leczenie statynami i poprawić ogólne zdrowie.

Badania nad statynami

Statyny są jednymi z najskuteczniejszych leków obniżających ryzyko chorób układu krążenia. Ich wpływ na zdrowie człowieka jest od lat tematem intensywnych badań. Wyniki licznych badań klinicznych potwierdzają, że regularne stosowanie statyn znacząco zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu u pacjentów z wysokim stężeniem cholesterolu. Obecnie prowadzone badania poszerzają wiedzę na temat dodatkowych właściwości tych leków. Poznaj kilka faktów na ich temat, które można znaleźć w badaniach:

1. Statyny pomagają stabilizować blaszki miażdżycowe, zmniejszając ryzyko ich pękania i tworzenia zatorów w naczyniach krwionośnych. Dzięki obniżeniu stężenia lipoprotein LDL, blaszki stają się mniej podatne na uszkodzenia, co znacząco zmniejsza ryzyko poważnych incydentów sercowo-naczyniowych. Statyny mogą również ograniczać stan zapalny wokół blaszek, poprawiając ogólną funkcję naczyń [1]. 
2. Statyny to skuteczne leki, które pomagają zmniejszyć ryzyko udaru i chorób serca u osób starszych. Efekty leczenia pojawiają się po około roku. Profilaktyka u seniorów polega głównie na zdrowym stylu życia i kontrolowaniu czynników ryzyka. Stosowanie statyn może zapobiegać powtórnemu incydentowi [2]. 
3. Statyny, oprócz działania obniżającego cholesterol, wykazują również właściwości przeciwgrzybicze. Mogą one hamować wzrost niektórych gatunków grzybów, takich jak Candida, poprzez blokowanie syntezy ergosterolu, który jest niezbędny do budowy błony komórkowej grzybów. Choć nie są one stosowane klinicznie jako leki przeciwgrzybicze, ich dodatkowe działanie może mieć znaczenie w kontekście współistniejących infekcji grzybiczych [3]. 
4. Stosowanie statyn może wiązać się z nieznacznie zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, co potwierdziły niektóre badania. Mechanizm tego zjawiska nie jest w pełni zrozumiały. Uważa się jednak, że statyny mogą wpływać na metabolizm glukozy i wrażliwość na insulinę. Mimo tego ryzyko cukrzycy jest zazwyczaj niewielkie i statyny są nadal zalecane ze względu na znaczące korzyści w prewencji chorób sercowo-naczyniowych [4]. 

FAQ’s

Czym są statyny i jak działają?

Statyny to leki stosowane w celu obniżenia stężenia cholesterolu LDL (potocznie nazywanego „złym” cholesterolem) we krwi. Działają poprzez blokowanie enzymu HMG-CoA reduktazy, który jest kluczowy w produkcji cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu zmniejszają całkowity stężenia cholesterolu oraz ryzyko chorób serca.

Jakie są najczęstsze skutki uboczne stosowania statyn?

Najczęstsze skutki uboczne statyn to bóle mięśni, zmęczenie, problemy trawienne oraz bóle głowy. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić poważniejsze efekty, takie jak uszkodzenie mięśni (rabdomioliza) czy podwyższenie stężenia enzymów wątrobowych, co może wskazywać na uszkodzenie wątroby.

Czy statyny mogą zwiększać ryzyko cukrzycy?

Tak, długotrwałe stosowanie statyn może nieznacznie zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Dotyczy to zwłaszcza osób z predyspozycjami do tej choroby, takich jak nadwaga czy historia cukrzycy w rodzinie. Regularne monitorowanie stężenia glukozy we krwi jest zalecane dla osób przyjmujących statyny.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania statyn?

Statyn nie należy stosować w czasie ciąży, podczas karmienia piersią oraz w przypadku aktywnego zapalenia wątroby lub niewydolności wątroby. Osoby z chorobami mięśni lub przyjmujące leki, które mogą wchodzić w interakcje ze statynami, powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem terapii.

Jak powinno się przyjmować statyny i co zrobić w przypadku pominięcia dawki?

Statyny zazwyczaj przyjmuje się raz dziennie wieczorem, ponieważ organizm intensywniej syntetyzuje cholesterol w nocy. Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę, powinien ją zażyć, gdy sobie przypomni, o ile nie jest już blisko czasu na kolejną dawkę. Nie należy przyjmować podwójnej dawki, aby nadrobić pominiętą. W razie wątpliwości, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Literatura

1. Almeida SO, Budoff M. Effect of statins on atherosclerotic plaque. Trends Cardiovasc Med. 2019 Nov;29(8):451-455. 
2. Horodinschi RN, Stanescu AMA, Bratu OG, Pantea Stoian A, Radavoi DG, Diaconu CC. Treatment with Statins in Elderly Patients. Medicina (Kaunas). 2019 Oct 30;55(11):721. 
3. Tavakkoli A, Johnston TP, Sahebkar A. Antifungal effects of statins. Pharmacol Ther. 2020 Apr;208:107483.
4. Yandrapalli S, Malik A, Guber K, Rochlani Y, Pemmasani G, Jasti M, Aronow WS. Statins and the potential for higher diabetes mellitus risk. Expert Rev Clin Pharmacol. 2019 Sep;12(9):825-830.

Zobacz także

• Problemy z wątrobą a inne choroby
• https://hempking.eu/pl/problemy-z-watroba-a-inne-choroby/