Wpływ kannabinoidów na układ immunologiczny – czy mogą wspierać odporność organizmu?

min. czytania

Układ odpornościowy jest kluczowym systemem naszego organizmu, chroniącym przed patogenami i toksynami. Na jego funkcjonowanie ma wpływ wiele różnych czynników, w tym styl życia, dieta, jakość snu. Dlatego często zdarza się, że status odporności słabnie. Istnieje wiele obiecujących leków, których zadaniem jest modulowanie odporności, a jednym z nich mogą być ekstrakty z konopi. Kannabinoidy zawarte w zielu konopnym mają szerokie działanie na pracę układu odpornościowego. W dalszej części artykułu wyjaśniamy wpływ kannabinoidów na układ immunologiczny.

Czym jest układ immunologiczny?

Układ immunologiczny to system stojący na straży odporności. Układ immunologiczny chroni organizm, czyli środowisko wewnętrzne przed wtargnięciem i rozwojem patologicznych drobnoustrojów oraz chorób. Status odporności człowieka zależy od odpowiedniego funkcjonowania układu immunologicznego.  W jego skład wchodzą narządy limfatycznie, takie jak szpik kostny, grasica, śledziona, węzły chłonne, naczynia limfatyczne, komórki układu odpornościowego i przeciwciała.

Najważniejszym zadaniem układu immunologicznego jest rozpoznawanie i rozróżnianie zdrowych komórek i tkanek organizmu od szkodliwych patogenów, takich jak: bakterie, wirusy, pasożyty, komórki nowotworowe. Ludzkie ciało reaguje na patogeny w dwojaki sposób: w ramach odpowiedzi immunologicznej nieswoistej (wrodzonej) i swoistej (nabytej). Niski status odporności, czyli zaburzenie odporności wrodzonej ma poważne konsekwencje zdrowotne i może prowadzić do przewlekłych chorób.

Wieloletnie badania pokazały jednak, że wzmacnianie odporności swoistej może podnieść ogólny status odporności. Aby zadbać o odporność, należy przede wszystkim wysypiać się, prowadzić zrównoważony tryb życia, uprawiać sport, jeść zdrową żywność, unikać używek i ograniczać stres. Istnieją naturalne substancje roślinne, które wykazują działanie modulujące układ odpornościowy i należą do nich kannabinoidy.

Co to są kannabinoidy?

Kannabinoidy to związki pochodzące z rośliny konopi (Cannabis sativa L. ), które są charakterystyczne wyłącznie dla wąskiej grupy roślin. Na jej czele są różne odmiany konopi, w których do tej pory zidentyfikowano ponad 140 rodzajów tych związków. Dominujące w roślinie kannabidiol (CBD) i tetrahydrokannabinol (THC) zostały odkryte: w 1940 roku przez amerykańskiego chemika Rogera Adamsa i w przypadku THC w 1964 roku przez Raphaela Mechoulama, izraelskiego naukowca. Od tamtej pory trwają intensywne badania nad właściwościami tych interesujących związków.

Kannabinoidy są wrażliwe na światło, czyli fotolabilne, a także wrażliwe na temperaturę, czyli termolabilne. Łatwo rozpuszczają się w tłuszczu, alkoholu lub dwutlenku węgla w stanie nadkrytycznym. Pozwala to na produkcję ekstraktów konopnych, bogatych w te związki. Olejki konopne stały się modnym suplementem diety, stosowanym w ramach profilaktyki zdrowotnej, jak również celem wsparcia leczenia wielu schorzeń. Określone kannabinoidy, na przykład CBD, THC, CBG, CBN i wiele innych, wykazują zróżnicowane efekty terapeutyczne, na przykład działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, antykrwotoczne, antyspazmatyczne czy przeciwdepresyjne. Niektóre z nich, na przykład THC oraz jego analogi wykazują działanie zmieniające świadomość, podczas gdy inne związki (CBD, CBN) takiego działania nie wykazują.

Aktywność biologiczna i mechanizm działania kannabinoidów na różne jednostki chorobowe są wciąż przedmiotem badań. Na ten moment naukowcy dowiedli ich potencjał w łagodzeniu jaskry, epilepsji, stwardnienia rozsianego, autyzmu, chorób autoimmunologicznych czy nowotworów. Działanie kannabinoidów wynika z obecności w ciele układu endokannabinoidowego. 

Jak kannabinoidy działają na ludzkie ciało 

Badacze wskazują na bardzo szerokie działanie terapeutyczne kannabinoidów, przy czym każdy z nich ma nieco inny wpływ na organizm. Kannabidiol jest związkiem, który przede wszystkim działa antyzapalnie i antyutleniająco. Ma też działanie przeciwbólowe czy przeciwdrgawkowe. Z kolei tetrahydrokannabinol będzie działać przede wszystkim antyoksydacyjne w obrębie układu nerwowego, wykazując też działanie antydepresyjne czy antyspazmowe. Kannabinoidy to cząsteczki lipofilowe. Oznacza to, że mogą wiązać się niespecyficznie z różnymi jednostkami w mózgu i ciele, takimi jak tkanka tłuszczowa.

Jednak najważniejszy mechanizm oddziaływania na organizm jest poprzez receptory kannabinoidowe CB1 i CB2, które wchodzą w skład układu endokannabinoidowego (ECS). Jest to odkryty w latach 90’ poprzedniego wieku system, który kontroluje wszystkie ludzkie układy, w tym układ nerwowy, immunologiczny, hormonalny, metabolizm i wiele innych. Naukowcy doszli do wniosku, że ECS to najważniejszy system w ludzkim ciele odpowiedzialny na utrzymanie homeostazy, czyli równowagi wewnętrznego środowiska. Jest to układ, który dba o to, aby przywracać różne funkcje i procesy w ciele do równowagi. Na ten moment zidentyfikowano, że ECS kontroluje nastrój, motywację do działania, odczuwanie głodu i sytości, odczuwanie temperatury, procesy metaboliczne, funkcje układu pokarmowego, aktywność motoryczną czy procesy myślowe i pamięć.

Układ endokannabinoidowy a odporność

Kannabinoidy pochodzące z rośliny konopi, działają poprzez wchodzenie w interakcję z receptorami CB1 i CB2, które są częścią ̨ układu endokannabinoidowego (ECS). Jednak największym zdumieniem dla badaczy było odkrycie, iż związki te przypominają substancje endogenne. Ludzkie ciało produkuje identyczne związki, do tych obecnych w konopiach. Przykładem jest anandamid, organiczny związek chemiczny, który jest agonistą receptorów kannabinoidowych. Pełni on funkcję neuroprzekaźnika, a budową przypomina THC.

Inny przykład to 2AG (2-arachidonyloglicerolem) – drugi główny, endogenny kannabinoid, który wraz z anandamidem ma wpływ na receptory CB1 w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. Jest on podobny budową do cząsteczki kannabidiolu (CBD). Niewielkie różnice w budowie, między endogennymi kannabinoidami i ich roślinnymi odpowiednikami powodują, że ludzkie ciało traktuje te związki jak te naturalnie występujące w ciele. Daje to możliwość wpływania na wiele różnych celów molekularnych w tym na układ odpornościowy.

Interakcja między ECS a układem odpornościowym jest skomplikowana i wydaje się, że moduluje zarówno wrodzoną, jak i adaptacyjną odpowiedź immunologiczną. Poprzez receptory kannabinoidowe CB2, które znajdują się głównie na komórkach odpornościowych, ECS może regulować ich pracę. Dotyczy to także komórek odpornościowych zaangażowane we wrodzoną odpowiedź immunologiczną, takie jak makrofagi i neutrofile. Aktywacja receptorów CB2 została powiązana z regulacją migracji komórek odpornościowych, uwalnianiem cytokin i ogólną aktywnością komórek odpornościowych. Badacze udowodnili też wpływ ECS na aktywność oraz poliferację limfocytów T, czyli białych krwinek, które są jednymi z najważniejszych komórek układu odpornościowego. Wiele chorób przewlekłych związanych z obniżeniem statusu odporności zostało powiązanych z dysfunkcją układu endokannabinoidowego. Zrównoważenie układu odpornościowego jest kluczowe dla prawidłowej odpowiedzi immunologicznej. W tej kwestii ECS jest często uważany za odgrywający kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli równowagi w funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Kannabinoidy a układ immunologiczny – jak działają na układ odpornościowy?

Kannabinoidy wykazują szerokie działanie regulujące na wiele różnych układów w ciele. W ramach układu immunologicznego wpływają na poliferację i aktywność różnych komórek odpornościowy: limfotyców, immunoglobulin czy cytokin. Kannabinoidy poprzez ECS sterują poliferacją, uwalnianiem, a nawet aktywnością różnych składników układu immunologicznego powodując działanie immunostymulujące, immunospresyjne oraz przeciwzapalne. Oprócz bezpośredniego wpływu na komórki odpornościowe, kannabinoiody mogą też oddziaływać na różnorodne podzbiory komórek immunokompetentnych znajdujących się w ośrodkowym układzie nerwowym poprzez CB2, wykazując tam działanie przeciwzapalne.

Działanie immunologiczne kannabinoidów

Receptory kannabinoidowe typu drugiego zostały zidentyfikowane w komórkach odpornościowych, takich jak monocyty, makrofagi, bazofile, limfocyty i komórki dendrytyczne. Uważa się, że są wytwarzane enzymatycznie i uwalniane „na żądanie” poprzez wiele mechanizmów. Jednym z nich jest aktywność receptorów CB2, z którymi wiążą się kannabinoidy. Obecnie wiadomo, że inne fitokannabinoidy, takie jak kannabidiol (CBD) i kannabinol (CBN), mogą zmieniać czynnościowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Kannabinoidy mogą wpływać nie tylko na ekspresję w komórkach i tkankach układu odpornościowego, ale również w funkcję odpornościową. Poziom stymulowania odporności poprzez kannabinoidy i CB2 różni się w zależności od populacji komórek odpornościowych, przy czym limfocyty B wykazują najwyższe poziomy ekspresji, a następnie makrofagi, monocyty, komórki NK i komórki polimorfonuklearne. 

Działanie immunosupresyjne kannabinoidów

Wiele dowodów naukowych potwierdza pogląd, że CBD ma działanie immunosupresyjne, a jego mechanizmy działania obejmują bezpośrednie hamowanie aktywacji różnych typów komórek odpornościowych, indukcję apoptozy i stymulację komórek regulacyjnych, które z kolei kontrolują inne docelowe komórki odpornościowe.

Obecne badania nad rolą kannabinoidów w układzie odpornościowym pokazują, że inne związki z tej grupy także mają właściwości immunosupresyjne. Mogą hamować proliferację leukocytów, indukować apoptozę komórek T i makrofagów oraz zmniejszać wydzielanie prozapalnych cytokin. W modelach mysich kannabinoidy skutecznie zmniejszały stan zapalny w stwardnieniu rozsianym i innych chorobach autoagresywnych przynosząc obniżenie przeciwciał atakujących własne tkanki. Badania na modelach ludzkich są na ten moment niewystarczające, by jednoznacznie określić kannabinoidy obiecującymi środkami immunosupresyjnymi. Z pewnością jednak mają one duży potencjał w kontekście leczenia chorób autoimmunologicznych. 

Działanie przeciwzapalne kannabinoidów

Kannabinoidy mogą hamować stany zapalne obecne w różnych tkankach poprzez wpływ na układ immunologiczny. Modulacja stanu zapalnego, w szczególności działanie przeciwzapalne, jest osiągane poprzez aktywację receptorów kannabinoidowych CB2, które zostały powiązane z działaniem przeciwzapalnym. Może to wpływać na wrodzoną odpowiedź immunologiczną poprzez tłumienie nadmiernego stanu zapalnego. Kannabinoidem, który posiada dobrze przebadany potencjał przeciwzapalny jest kannabidiol. CBD w badaniach hamuje wiele szlaków sygnałowych wytwarzania prozapalnych cytokin. Ponadto CBD chroni przed uszkodzeniami komórkowymi powstałymi podczas odpowiedzi immunologicznych poprzez modulację sygnalizacji adenozyny. Inne kannabinoidy jak CBG oraz ich kwasowe formy: CBGA, CBDA, mogą modulować produkcję i uwalnianie cytokin, które są cząsteczkami sygnałowymi zaangażowanymi w odpowiedzi immunologicznej. Ta regulacja może wpływać zarówno na wrodzone, jak i adaptacyjne odpowiedzi immunologiczne.

Zobacz także

Metabolizm lipidów a kannabinoidy – czy CBD wpływa na poziom tłuszczów we krwi?

Potencjał antynowotworowy kannabinoidów

Bibliografia

https://www.mdpi.com/1422-0067/24/4/3125

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15864274/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21110319/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21484568/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16204639/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7689702/

https://febs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1432-1033.1995.tb20780.x

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568997216300349#

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7445536/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16968947/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5206973/