Problemy z zajściem w ciążę a odporność – jak układ immunologiczny wpływa na płodność?

min. czytania

Problemy z zajściem w ciążę nie zawsze wynikają wyłącznie z zaburzeń hormonalnych czy nieregularnych cykli – coraz częściej pod uwagę bierze się również kondycję układu odpornościowego. Choć odporność zwykle kojarzy się z przeziębieniem, ma ona realny wpływ na płodność. Z tego artykułu dowiesz się, jak działanie układu immunologicznego może wspierać lub utrudniać zapłodnienie i implantację zarodka. Poznasz również rolę stanów zapalnych, znaczenie mikrobiomu jelitowego, wpływ suplementacji oraz sytuacje, w których warto udać się na diagnostykę immunologiczną w kontekście płodności.

Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę – przegląd klasyczny i immunologiczny

Wśród najczęściej diagnozowanych przyczyn trudności z zajściem w ciążę dominują czynniki hormonalne – zaburzenia owulacji, zespół policystycznych jajników (PCOS), endometrioza, niska jakość nasienia czy spadek rezerwy jajnikowej związany z wiekiem. Duże znaczenie mają także czynniki środowiskowe i styl życia, takie jak przewlekły stres, niedobory snu, nieodpowiednia dieta, nadwaga lub niedowaga, a także używki.

Coraz większe zainteresowanie wzbudza jednak inny, długo pomijany aspekt – rola układu odpornościowego w płodności. Współczesna diagnostyka niepłodności coraz częściej uwzględnia badania immunologiczne, zwłaszcza w przypadku tzw. niepłodności idiopatycznej (o nieustalonej przyczynie) lub powtarzających się niepowodzeń zapłodnień in vitro.

Wśród potencjalnych przeszkód o podłożu immunologicznym wyróżnia się:

• choroby autoimmunologiczne, w których organizm atakuje własne komórki, w tym tkanki rozrodcze,
• przewlekłe stany zapalne, które mogą zakłócać owulację i zagnieżdżenie zarodka,
• utajone infekcje, osłabiające środowisko macicy i zmniejszające szanse na ciążę.

Te czynniki często pozostają niezauważone w rutynowej diagnostyce. Dlatego warto spojrzeć na organizm całościowo i wziąć pod uwagę także kondycję immunologiczną.

Jak układ odpornościowy wpływa na zapłodnienie i implantację?

Układ odpornościowy pełni kluczową, choć złożoną rolę w procesie zapłodnienia i implantacji zarodka. Wbrew pozorom, ciąża to dla organizmu kobiety stan wyjątkowy – zarodek zawiera przecież materiał genetyczny ojca, a więc jest częściowo „obcy”. Dlatego organizm musi wykształcić naturalną tolerancję immunologiczną, która pozwala na bezpieczne przyjęcie i utrzymanie ciąży.

Zaburzenie tej delikatnej równowagi może prowadzić do sytuacji, w której układ odpornościowy nadmiernie reaguje i „odrzuca” zarodek, traktując go jak intruza. Taki mechanizm może być przyczyną niepowodzeń zapłodnień in vitro, poronień na wczesnym etapie lub problemów z implantacją – mimo prawidłowego cyklu i wyników badań hormonalnych.

Do kluczowych elementów odporności wpływających na płodność należą:

• cytokiny – białka regulujące odpowiedź zapalną; ich nadmiar lub niedobór może utrudniać zagnieżdżenie zarodka,
• komórki NK (natural killers) – ich nadaktywność może zakłócać rozwój zarodka lub prowadzić do jego odrzucenia,
• przeciwciała antyfosfolipidowe – ich obecność może powodować mikrozakrzepy w naczyniach krwionośnych łożyska i poronienia.

Coraz więcej uwagi poświęca się także mikrobiomowi jelitowemu i pochwowemu. Zaburzona flora bakteryjna może sprzyjać stanom zapalnym i zmieniać odporność błon śluzowych. To z kolei wpływa na utrudnione zapłodnienie i implantację. Dlatego zdrowie jelit i pochwy to istotny element wspierania płodności.

Osłabiona odporność a problemy z płodnością

Osłabiona odporność może mieć zaskakująco duży wpływ na płodność – i to na wielu poziomach funkcjonowania organizmu. Coraz więcej badań potwierdza, że układ immunologiczny, hormonalny i rozrodczy są ze sobą ściśle powiązane. Wśród kluczowych czynników zaburzających tę równowagę warto wyróżnić:

• Przewlekły stres i przemęczenie – prowadzą do nadprodukcji kortyzolu, który zaburza cykl menstruacyjny, może hamować owulację i obniżać jakość komórek jajowych oraz nasienia. Stres wpływa również negatywnie na funkcjonowanie tarczycy i nadnerczy, co zakłóca regulację hormonalną.
• Zespół nieszczelnego jelita i przewlekłe stany zapalne – uszkodzona bariera jelitowa pozwala toksynom i niestrawionym resztkom pokarmowym przenikać do krwi, wywołując ciche stany zapalne. Te z kolei zaburzają komunikację między układem odpornościowym a hormonalnym, co może utrudniać implantację zarodka i utrzymanie ciąży.
• Zakłócenia osi podwzgórze–przysadka–jajniki – obniżona odporność i stany zapalne wpływają na zaburzenia owulacji, nieregularne cykle miesiączkowe, a nawet brak miesiączki, co znacząco utrudnia zajście w ciążę.

Jak wzmocnić odporność, by wspierać płodność?

Wzmacnianie odporności to nie tylko sposób na unikanie infekcji – to również realne wsparcie płodności. Holistyczne podejście do zdrowia może pomóc w przywróceniu równowagi hormonalnej i stworzeniu sprzyjających warunków do zapłodnienia oraz implantacji zarodka.

Dieta

Codzienne odżywianie ma bezpośredni wpływ na działanie układu immunologicznego i równowagę hormonalną. Warto włączyć do diety produkty bogate w:

• cynk i selen – wspierają jakość komórek jajowych i plemników, pomagają regulować hormony,
• witaminy A, C, D i E – wzmacniają odporność, działają przeciwzapalnie i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym.

Produkty takie jak orzechy brazylijskie, pestki dyni, tłuste ryby, jaja, warzywa liściaste i owoce jagodowe powinny na stałe zagościć w codziennym menu.

Jelita i mikrobiom

Aż 70–80% komórek odpornościowych znajduje się w jelitach, dlatego kluczowe jest utrzymanie zdrowej flory bakteryjnej. Pomocne są:

• probiotyki – zarówno w formie suplementów, jak i naturalnej (np. kiszonki, kefir),
• błonnik pokarmowy – wspiera odżywianie dobrych bakterii jelitowych i wzmacnia barierę jelitową.

Zrównoważony mikrobiom reguluje stany zapalne, poprawia wchłanianie składników odżywczych i wpływa korzystnie na komunikację między układem immunologicznym i hormonalnym.

Styl życia i naturalna suplementacja

Dla wzmocnienia odporności i płodności warto zadbać o:

• sen i relaks – regeneracja to podstawa zdrowego układu odpornościowego i hormonalnego,
• ruch na świeżym powietrzu – aktywność fizyczna zmniejsza stres, obniża kortyzol i poprawia krążenie,
• suplementy i zioła – np. adaptogeny (ashwagandha, różeniec górski) łagodzą skutki stresu, a omega-3 wspiera funkcje hormonalne i redukuje stany zapalne.

Należy pamiętać, że każdą suplementację, zwłaszcza w okresie starań o dziecko, warto skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.

Badania nad problemami z zajściem w ciążę

Układ odpornościowy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowej ciąży, a jego zaburzenia mogą prowadzić do trudności z zajściem w ciążę oraz wczesnych powikłań. Badacze z Iranu opisali przypadki dysfunkcji immunologicznej u kobiet oraz ocenili skuteczność terapii modulujących odporność w przeglądzie z 2025 roku. Analizowano różne metody, takie jak intralipidy, szczepienia leukocytarne partnera oraz dożylna immunoglobulina (IVIG). To właśnie IVIG – lek biologiczny stosowany w chorobach autoimmunologicznych i zapalnych – wyróżniono jako najbardziej obiecującą opcję. Jej celem jest przywrócenie prawidłowego działania układu odpornościowego u kobiet z nawracającymi stratami ciąż i bezpłodnością idiopatyczną. Autorzy przeglądu podkreślili, że nieprawidłowe proporcje komórek odporności adaptacyjnej mogą zakłócać implantację i rozwój wczesnej ciąży, prowadząc do niepowodzeń reprodukcyjnych. Wskazano, że terapia IVIG może wspierać prawidłową odpowiedź immunologiczną i tym samym zwiększać szanse na ciążę u pacjentek z zaburzeniami odporności.

Również męski układ odpornościowy może wpływać na bezpłodność. Przegląd z 2022 roku analizował immunologiczne przyczyny męskiej niepłodności i wskazał, że czynniki męskie odpowiadają za około połowę wszystkich przypadków. Obecność przeciwciał przeciwplemnikowych (ASA) może znacząco obniżać szanse na naturalne poczęcie oraz skuteczność metod wspomaganego rozrodu. ASA zaburzają niemal każdy etap funkcjonowania plemników – od ruchliwości i zdolności do połączenia się z komórką jajową, po wczesny rozwój zarodka. Naukowcy zauważyli, że najbardziej skuteczną metodą leczenia pacjentów z dodatnim ASA pozostaje ICSI, czyli docytoplazmatyczne wstrzyknięcie plemnika, które daje porównywalne wyniki do tych obserwowanych u pacjentów bez ASA. Podkreślono również, że identyfikacja konkretnych antygenów będących celem ASA oraz zrozumienie ich roli klinicznej może usprawnić diagnostykę i pozwolić lepiej dopasować terapię, zwiększając szanse na powodzenie leczenia.

Kiedy warto skonsultować się z lekarzem?

W przypadku trudności z zajściem w ciążę, szczególnie jeśli starania trwają ponad 12 miesięcy (lub 6 – u kobiet powyżej 35. roku życia), warto rozważyć rozszerzenie diagnostyki – również o aspekty immunologiczne. Układ odpornościowy może odgrywać kluczową rolę, zwłaszcza gdy inne przyczyny niepłodności zostały wykluczone lub leczenie nie przynosi efektów.

Wskazania do badań immunologicznych

Wskazania do diagnostyki immunologicznej mogą obejmować:

• poronienia nawracające lub nieudane próby in vitro (IVF),
• nieprawidłowe wyniki badań hormonalnych pomimo regularnych cykli,
• występowanie chorób autoimmunologicznych (np. Hashimoto, celiakia, toczeń),
• podejrzenie przewlekłego stanu zapalnego lub infekcji (np. w obrębie narządów rodnych),
• objawy wskazujące na zaburzenia pracy jelit (np. wzdęcia, nietolerancje pokarmowe, częste infekcje).

Rola lekarzy specjalistów

W diagnostyce immunologicznej w kontekście płodności kluczowe znaczenie mają:

• immunolog kliniczny – oceni funkcjonowanie układu odpornościowego, zleci szczegółowe badania przeciwciał czy komórek NK,
• endokrynolog ginekologiczny lub specjalista medycyny rozrodu – zinterpretuje wyniki w kontekście hormonalnym i zaproponuje odpowiednie leczenie lub wsparcie (np. immunomodulację).

Jakie badania warto rozważyć?

W zależności od sytuacji, lekarz może zlecić m.in.:

• oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, przeciwjądrowych, antyfosfolipidowych lub przeciwplemnikowych,
• ocenę aktywności komórek NK (natural killers) i poziomu cytokin prozapalnych,
• badania mikrobiomu pochwy i jelit (np. w kierunku dysbiozy, przerostu grzybów, infekcji przewlekłych),
• podstawowe markery stanu zapalnego – CRP, OB, IL-6,
• badania oceniające szczelność bariery jelitowej (np. zonulina).

Wczesna i celowana diagnostyka może nie tylko wyjaśnić przyczyny niepłodności, ale także znacznie zwiększyć szansę na zdrową i donoszoną ciążę.

Podsumowanie

Choć często mówi się o hormonach, owulacji czy cyklach miesiączkowych, układ odpornościowy wciąż pozostaje niedocenianym elementem w rozmowach o płodności. Tymczasem jego rola w zapłodnieniu, implantacji i utrzymaniu ciąży jest kluczowa.

Zamiast koncentrować się wyłącznie na leczeniu objawów, warto spojrzeć na organizm w sposób całościowy – wzmacniać odporność, redukować stany zapalne i dbać o równowagę mikrobiologiczną oraz hormonalną.

Świadome planowanie ciąży to nie tylko kalendarz i badania – to również codzienna troska o siebie, styl życia i dobre nawyki. Bo zdrowa odporność to fundament zdrowej płodności.

FAQ

Czy można zajść w ciążę mimo choroby autoimmunologicznej?

Tak, wiele kobiet z chorobami autoimmunologicznymi zachodzi w ciążę i rodzi zdrowe dzieci. Kluczowe jest jednak odpowiednie przygotowanie organizmu, kontrola stanu zapalnego i konsultacja z lekarzem specjalistą. Choroby takie jak Hashimoto, toczeń czy celiakia mogą wpływać na płodność i przebieg ciąży. Dlatego tak ważna jest diagnostyka i ewentualna immunomodulacja.

Jakie probiotyki wybrać przy staraniach o dziecko?

Najlepiej wybierać probiotyki ginekologiczne i jelitowe, które zawierają szczepy Lactobacillus (np. L. rhamnosus, L. reuteri, L. crispatus) – wspierają one prawidłowy mikrobiom pochwy i jelit. Dobrze, jeśli preparat jest przebadany klinicznie, zawiera różnorodne szczepy i odpowiednią dawkę (minimum 1–10 miliardów CFU). Warto skonsultować dobór probiotyku z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.

Czy infekcje intymne mogą wpływać na implantację zarodka?

Tak, przewlekłe lub nawracające infekcje intymne mogą zaburzać środowisko pochwy i macicy, co utrudnia implantację zarodka. Stan zapalny i nieprawidłowy skład mikrobioty mogą prowadzić do obniżonej płodności, a nawet do poronień. Dlatego tak ważne jest wyleczenie wszelkich infekcji przed rozpoczęciem starań o dziecko lub procedurą in vitro.

Bibliografia

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165037825000361#
2. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S001502822200125X#

Zobacz także

Dieta na płodność dla kobiet – jak wspierać zdrowie reprodukcyjne i zwiększyć szansę na ciążę?

Progesteron – znaczenie, odchylenia od normy, wynik badania i interpretacja