Dna moczanowa atakuje nagle, ale rozwija się latami. Zobacz, jak ją zatrzymać

min. czytania

Dna moczanowa to choroba, która potrafi zaskoczyć – najczęściej w nocy, silnym bólem i obrzękiem stawu. Choć długo nie daje żadnych objawów, jej skutki bywają bardzo dotkliwe. Dotyczy nie tylko stawów, ale też ogólnego stanu zdrowia. Z tego artykułu dowiesz się, skąd się bierze dna moczanowa, jak ją rozpoznać, leczyć i – co najważniejsze – jak zapobiegać nawrotom.

Co to jest dna moczanowa?

Dna moczanowa to przewlekła choroba zapalna stawów. Powstaje na skutek odkładania się kryształów moczanu sodu w tkankach. Te mikroskopijne igiełki tworzą się wtedy, gdy stężenie kwasu moczowego we krwi przekracza normę. Organizm nie radzi sobie z jego wydalaniem lub produkuje go zbyt dużo.

Najczęściej dna moczanowa atakuje stawy – szczególnie staw u podstawy dużego palca u nogi. Może też obejmować inne stawy, np. kolana, nadgarstki czy łokcie. Objawy pojawiają się nagle, zwykle w nocy.

Choroba dotyczy głównie osób dorosłych. Częściej występuje u mężczyzn po 40. roku życia, ale może pojawić się również u kobiet – szczególnie po menopauzie. Dna moczanowa to nie tylko ból stawów. To także sygnał, że w organizmie dzieje się coś, co wymaga Twojej uwagi.

Przyczyny dny moczanowej

Za rozwój dny moczanowej odpowiada zbyt wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi. Taka sytuacja może wynikać z dwóch mechanizmów: organizm wytwarza go zbyt dużo albo nie potrafi wydalić go z moczem.

Najczęstsze przyczyny to:

• Nadmierne spożycie puryn – znajdują się w mięsie, podrobach, owocach morza i piwie. Podczas ich rozkładu powstaje kwas moczowy.
• Nadużywanie alkoholu – szczególnie piwa i mocnych trunków, które utrudniają wydalanie kwasu moczowego przez nerki.
• Otyłość i siedzący tryb życia – zwiększają produkcję kwasu moczowego i sprzyjają jego zatrzymywaniu w organizmie.
• Choroby współistniejące – np. nadciśnienie, cukrzyca typu 2, choroby nerek.
• Leki – niektóre preparaty moczopędne i obniżające ciśnienie krwi mogą podnosić stężenie kwasu moczowego.

Objawy dny moczanowej – jak ją rozpoznać?

Pierwszy atak dny moczanowej często pojawia się nagle. Zwykle w nocy. Zaczyna się od silnego bólu w jednym stawie, najczęściej w paluchu u stopy.

Typowe objawy to:

• Silny ból stawu – może być pulsujący, rozrywający, nie do zniesienia.
• Obrzęk i zaczerwienienie – skóra wokół stawu staje się napięta, błyszcząca i bardzo wrażliwa na dotyk.
• Podwyższona temperatura w obrębie stawu – staw może być gorący i opuchnięty.
• Trudności z poruszaniem – nawet lekkie dotknięcie może sprawiać ból.

Napad trwa zwykle od kilku dni do tygodnia. Potem objawy ustępują, ale bez leczenia ataki mogą wracać – coraz częściej i z większą siłą. Z czasem dna moczanowa może zajmować kolejne stawy i przechodzić w formę przewlekłą. W tej fazie dolegliwości stają się codziennością, a w stawach mogą tworzyć się guzki – tzw. tofy.

Diagnostyka dny moczanowej

Rozpoznanie dny moczanowej opiera się na ocenie objawów i wynikach badań. Najczęściej pierwszym krokiem jest konsultacja z lekarzem rodzinnym. Jeśli diagnoza nie jest jednoznaczna lub objawy mają nietypowy przebieg, warto zgłosić się do reumatologa – specjalisty od chorób stawów.

Najważniejsze badania:

• Badanie krwi – sprawdza się stężenie kwasu moczowego (moczanów) we krwi. Wartość powyżej normy może sugerować dnę, ale nie zawsze świadczy o chorobie.
• Analiza płynu stawowego – wykonywana w przypadku wątpliwości. Obecność kryształów moczanu sodu w płynie pobranym ze stawu potwierdza diagnozę.
• Badania obrazowe – np. USG lub RTG w zaawansowanym stadium. Pomagają ocenić zmiany w obrębie stawów.

Objawy dny mogą przypominać inne choroby stawów. Dlatego ważna jest precyzyjna diagnostyka, szczególnie przy pierwszym ataku.

Leczenie dny moczanowej – metody farmakologiczne i domowe

Leczenie dny moczanowej obejmuje dwa cele: złagodzenie bólu podczas ataku oraz długoterminowe obniżenie stężenia kwasu moczowego. Skuteczność zależy od regularności i dopasowania terapii do Twojej sytuacji.

W leczeniu stosuje się:

• Leki przeciwzapalne – najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen. Pomagają szybko złagodzić ból i obrzęk.
• Kolchicyna – lek hamujący stan zapalny wywołany przez kryształy kwasu moczowego.
• Sterydy – stosowane w cięższych przypadkach, gdy inne metody nie działają.
• Leki obniżające stężenie kwasu moczowego – np. allopurynol. Przyjmowane na stałe w celu zapobiegania nawrotom.

W czasie ataku dny warto sięgnąć po domowe sposoby, które mogą przynieść szybką ulgę. Pomagają chłodzące okłady, które zmniejszają ból i stan zapalny. Odpoczynek i ograniczenie ruchu w zajętym stawie zapobiegają pogorszeniu objawów. Picie dużej ilości wody wspiera usuwanie kwasu moczowego z organizmu, a unikanie alkoholu i ciężkostrawnych potraw zmniejsza ryzyko nawrotu choroby. W przypadku silnych dolegliwości nie zwlekaj z wizytą u lekarza – samodzielne działania mogą nie wystarczyć.

Dna moczanowa a dieta – co jeść, a czego unikać?

Dieta ma duży wpływ na przebieg dny moczanowej. Nie zastępuje leczenia, ale może ograniczyć nawroty i złagodzić objawy.

Czego warto unikać?

• Produkty bogate w puryny – czerwone mięso, podroby, owoce morza, sardynki i śledzie. Ich rozkład zwiększa stężenie kwasu moczowego.
• Alkohol – zwłaszcza piwo i mocne trunki, które hamują wydalanie kwasu moczowego przez nerki.
• Słodzone napoje – zawierają fruktozę, która może podnosić stężenie moczanów.

Co warto włączyć do diety?

• Produkty mleczne – najlepiej niskotłuszczowe. Pomagają obniżyć stężenie kwasu moczowego.
• Warzywa i owoce – szczególnie wiśnie i jagody, które mogą działać przeciwzapalnie.
• Woda – minimum 2 litry dziennie, aby wspomagać usuwanie kwasu moczowego.
• Pełnoziarniste produkty – dostarczają błonnika, który wspiera metabolizm i gospodarkę kwasowo-zasadową.

Regularne posiłki, lekkostrawna dieta i odpowiednie nawodnienie mogą realnie zmniejszyć ryzyko ataków. Musisz tylko pamiętać o jednej rzeczy – zmiany w jadłospisie warto wprowadzać na stałe, a nie tylko podczas zaostrzeń choroby.

Czy dna moczanowa może prowadzić do powikłań?

Nieleczona dna moczanowa może przekształcić się w przewlekłą chorobę stawów. Objawy stają się wtedy częstsze, trudniejsze do opanowania i mniej przewidywalne.

Do najczęstszych powikłań należą:

• Uszkodzenie stawów – wieloletnie odkładanie się kryształów moczanu może prowadzić do trwałych zmian w obrębie stawu i ograniczenia jego ruchomości.
• Tworzenie się guzków – tzw. tofy to zgrubienia pod skórą, najczęściej w okolicach stawów, małżowin usznych czy ścięgien.
• Kamica nerkowa – nadmiar kwasu moczowego może prowadzić do powstawania kamieni w nerkach.
• Przewlekła niewydolność nerek – dna może wpływać na pogorszenie pracy nerek, zwłaszcza u osób z chorobami współistniejącymi.

Objawy dny nie dotyczą tylko stawów. Ich lekceważenie może wpływać na ogólny stan zdrowia. Dlatego warto działać, zanim choroba wejdzie w zaawansowane stadium.

Jak zapobiegać nawrotom dny moczanowej?

Dna moczanowa to choroba przewlekła, ale możesz nad nią zapanować. Kluczowe znaczenie ma codzienna profilaktyka. Najważniejsze to zadbać o dietę – unikaj produktów bogatych w puryny i ogranicz spożycie alkoholu. Włącz do jadłospisu warzywa, produkty mleczne i zadbaj o odpowiednie nawodnienie.

Równie ważna jest aktywność fizyczna. Umiarkowany ruch wspiera metabolizm i pomaga utrzymać prawidłową masę ciała. Dobre efekty daje też regularna kontrola stężenia kwasu moczowego we krwi. Dzięki temu można szybko ocenić, czy leczenie działa. Jeśli lekarz zalecił leki obniżające stężenie kwasu moczowego, nie odstawiaj ich  bez konsultacji. Nawet gdy objawy ustąpiły. Pamiętaj też, że stres i przemęczenie mogą wywołać kolejne ataki, dlatego dbaj  o odpoczynek i równowagę w codziennym rytmie dnia.

Badania nad dną moczanową

Dna moczanowa wiąże się z nadmiarem kwasu moczowego i stanem zapalnym stawów. Coraz więcej badań wskazuje, że dieta, zwłaszcza śródziemnomorska, może łagodzić objawy dzięki działaniu przeciwzapalnemu. Oto kilka faktów na temat żywienia w tej chorobie, opartych na badaniach naukowych:

Witamina C, obecna głównie w produktach roślinnych, może łagodzić objawy dny moczanowej, wspierając wydalanie kwasu moczowego i działając przeciwzapalnie. Wyższe jej spożycie wiąże się z mniejszym ryzykiem napadów. Choć suplementacja 500 mg dziennie jest badana, brak jeszcze jednoznacznych zaleceń. Dobrymi źródłami witaminy C są m.in. owoce jagodowe, papryka, kalafior i natka pietruszki [1].

Produkty mleczne, takie jak mleko czy jogurt, mogą wspierać usuwanie kwasu moczowego z organizmu. Zawarte w nich białka (kazeina, laktoglobulina) oraz kwas orotowy sprzyjają jego wydalaniu i ograniczają wchłanianie zwrotne. Regularne spożywanie nabiału może obniżać jego stężenie we krwi, wspierając leczenie i profilaktykę dny [2].

Odwodnienie może zwiększać stężenie kwasu moczowego we krwi, podnosząc ryzyko napadu dny. Regularne picie wody wspiera jego usuwanie przez nerki, dlatego nawodnienie jest kluczowe w profilaktyce. Zaleca się spożycie 30–35 ml płynów na każdy kilogram masy ciała dziennie, a przy upale lub wysiłku – jeszcze więcej. Dobrym uzupełnieniem są woda z cytryną oraz napary z mięty czy melisy [3].

Kwercetyna, naturalny flawonoid obecny m.in. w cebuli, jabłkach, kapuście, wiśniach i winogronach, wykazuje silne działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Może wspomagać obniżenie poziomu kwasu moczowego, hamując enzymy odpowiedzialne za jego produkcję. Badania sugerują, że suplementacja dawką 500 mg dziennie może przynieść korzyści w łagodzeniu objawów dny moczanowej [4].

Podsumowanie

Dna moczanowa to schorzenie, które można skutecznie kontrolować. Kluczowe znaczenie ma szybka diagnoza, odpowiednie leczenie i zmiana codziennych nawyków. Leki, dieta i regularna kontrola stężenia kwasu moczowego pomagają ograniczyć ataki i uniknąć powikłań. Warto działać konsekwentnie – dzięki temu objawy nie zdominują codziennego życia.

FAQ

Ile się żyje z dną moczanową?

Dna moczanowa nie skraca życia, jeśli jest odpowiednio leczona i kontrolowana. Nieleczona może prowadzić do powikłań, takich jak uszkodzenie nerek czy stawów, które wpływają na ogólny stan zdrowia. Regularna opieka lekarska i zmiana stylu życia pozwalają żyć normalnie.

Jak szybko pozbyć się dny moczanowej?

Nie da się całkowicie pozbyć dny moczanowej, ponieważ to choroba przewlekła. Można jednak skutecznie łagodzić objawy i zapobiegać nawrotom. Szybką ulgę podczas ataku przynoszą leki przeciwzapalne, odpoczynek, nawodnienie i chłodne okłady. Na dłuższą metę ważna jest dieta, aktywność fizyczna i leczenie farmakologiczne.

Dna moczanowa – leczenie cytryną, na czym polega?

Cytryna bywa stosowana jako domowy sposób wspomagający leczenie dny moczanowej. Zawiera witaminę C, która może pomagać w obniżaniu stężenia kwasu moczowego. Dodanie soku z cytryny do wody i picie jej regularnie może wspierać pracę nerek. To jednak tylko uzupełnienie terapii, nie zamiennik leków ani specjalistycznej opieki.

Zobacz także

Jak działa dieta wysokobiałkowa?

Badania krwi – czym są i jakie są ich rodzaje?

Bibliografia

1. Brzezińska O, Styrzyński F, Makowska J, Walczak K. Role of Vitamin C in Prophylaxis and Treatment of Gout-A Literature Review. Nutrients. 2021 Feb 22;13(2):701. 
2. Choi HK, Liu S, Curhan G. Intake of purine-rich foods, protein, and dairy products and relationship to serum levels of uric acid: the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Arthritis Rheum. 2005 Jan;52(1):283-9.  
3. Kakutani-Hatayama M, Kadoya M, Okazaki H, Kurajoh M, Shoji T, Koyama H, TsutsumiZ, Moriwaki Y, Namba M, Yamamoto T. Nonpharmacological Management of Gout and Hyperuricemia: Hints for Better Lifestyle. Am J Lifestyle Med. 2015 Sep 2;11(4):321-329.  
4. Shi Y, Williamson G. Quercetin lowers plasma uric acid in pre-hyperuricaemic males: a randomised, double-blinded, placebo-controlled, cross-over trial. Br J Nutr. 2016 Mar 14;115(5):800-6.