Dziewanna – właściwości i przeciwwskazania

min. czytania

Czy wiesz, że dziewanna to nie tylko roślina ozdobna, ale także ceniony składnik w naturalnej pielęgnacji i medycynie? Od wieków stosowana w tradycyjnych kuracjach, pomaga łagodzić infekcje, wspiera zdrowie skóry i wpływa korzystnie na drogi oddechowe. Z tego artykułu dowiesz się, jakie właściwości skrywa dziewanna, jak ją bezpiecznie stosować i kiedy lepiej z niej zrezygnować. Poznaj sposoby na naturalną pielęgnację i dowiedz się, jak dziewanna może wspierać Twoje zdrowie.

Czym jest dziewanna?

Dziewanna (Verbascum) to roślina wieloletnia, którą możesz znaleźć na łąkach, skrajach lasów oraz w ogrodach. Jej charakterystyczna, wysoka łodyga i żółte kwiaty sprawiają, że łatwo ją rozpoznać. Roślina ta ma długą tradycję stosowania w naturalnej medycynie, ponieważ już w starożytności używano jej do leczenia różnych dolegliwości. Przez wieki cieszyła się popularnością ze względu na swoje właściwości łagodzące oraz zdolność wspierania zdrowia układu oddechowego. Wykorzystywano ją również do łagodzenia stanów zapalnych, gojenia ran oraz łagodzenia podrażnień skóry. W medycynie ludowej była ceniona za swoje działanie przeciwbólowe, wykrztuśne i uspokajające. Stosowano ją także w celu złagodzenia dolegliwości reumatycznych, problemów trawiennych oraz jako środek ochronny przed infekcjami.

Dziewanna jest rośliną odporną i łatwą w uprawie. Dobrze rośnie na nasłonecznionych stanowiskach i nie wymaga intensywnej pielęgnacji. Ze względu na swoje właściwości lecznicze oraz atrakcyjny wygląd, coraz częściej możesz spotkać ją również w ogrodach jako roślinę ozdobną.

Skład i właściwości dziewanny

Dziewanna zawiera wiele cennych substancji aktywnych, które mogą wspierać zdrowie w naturalny sposób. Wśród najważniejszych składników znajdziesz saponiny, flawonoidy, irydoidy oraz śluzy roślinne. Każdy z nich pełni określoną funkcję i wpływa na różne aspekty zdrowia.

Saponiny, które są obecne w roślinie, wykazują działanie wykrztuśne – pomagają rozrzedzać śluz, co jest szczególnie przydatne przy infekcjach dróg oddechowych. Flawonoidy, z kolei, działają przeciwutleniająco, pomagając neutralizować wolne rodniki, które mogą przyspieszać procesy starzenia skóry i zwiększać ryzyko stanów zapalnych. Śluzy roślinne zawarte w dziewannie mają właściwości łagodzące i nawilżające, co może korzystnie wpływać na stan skóry i błon śluzowych.

Dzięki bogatemu składowi wspiera ona zdrowie nie tylko od wewnątrz, ale także od zewnątrz. Czyni ją to uniwersalnym ziołem do stosowania zarówno w pielęgnacji skóry, jak i w łagodzeniu różnych dolegliwości.

Jak dziewanna wspiera zdrowie układu oddechowego?

Jeśli zmagasz się z problemami dróg oddechowych, dziewanna może okazać się wartościowym, naturalnym wsparciem. Zawarte w niej saponiny działają wykrztuśnie, rozrzedzają śluz i pomagają usunąć zalegającą wydzielinę. Dzięki temu może ona łagodzić kaszel oraz oczyszczać drogi oddechowe, co sprawdza się szczególnie w czasie przeziębienia czy zapalenia oskrzeli.

Dziewanna wykazuje też działanie łagodzące na śluzówkę gardła. Może zmniejszać stany zapalne, sprzyjając tym samym regeneracji podrażnionych tkanek i przynosi ulgę przy bólu gardła oraz chrypce. Napary i syropy z dziewanny są popularnymi naturalnymi środkami stosowanymi w infekcjach dróg oddechowych. Inhalacje z tej rośliny mogą dodatkowo pomóc przy zatkanym nosie, łagodząc nieprzyjemne objawy przeziębienia.

Roślina ta posiada również właściwości przeciwdrobnoustrojowe, dzięki którym wspiera organizm w walce z bakteriami i wirusami odpowiedzialnymi za infekcje dróg oddechowych. Flawonoidy oraz irydoidy zawarte w tej roślinie mogą hamować rozwój patogenów, jednocześnie łagodząc towarzyszące infekcji stany zapalne.

Właściwości pielęgnacyjne

Dziewanna może być wartościowym składnikiem w pielęgnacji skóry, zwłaszcza jeśli masz skórę suchą, wrażliwą lub podrażnioną. Dzięki zawartości śluzów roślinnych działa nawilżająco i łagodząco, wspierając regenerację naskórka i chroniąc skórę przed nadmiernym wysuszeniem. Śluzy tworzą na powierzchni skóry ochronną warstwę, która zapobiega utracie wilgoci, co może być szczególnie przydatne przy skórze skłonnej do przesuszeń.

Ekstrakty z dziewanny znajdziesz często w kosmetykach przeznaczonych do skóry podrażnionej. Ich działanie kojące pomaga zmniejszyć zaczerwienienia i uczucie ściągnięcia. Naturalne flawonoidy obecne w roślinie działają jako przeciwutleniacze, które mogą wspierać ochronę skóry przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych, takich jak zanieczyszczenia i promieniowanie UV. Regularne stosowanie produktów z dziewanną może poprawić kondycję skóry, nadając jej zdrowszy, bardziej nawilżony wygląd.

Inne zastosowania dziewanny

Dziewanna jest znana przede wszystkim jako wsparcie dla układu oddechowego, ale jej właściwości obejmują także inne obszary zdrowia. Dzięki zawartości śluzów roślinnych i związków przeciwzapalnych może być stosowana przy biegunkach jako łagodny środek wspierający. Jej działanie ochronne na błony śluzowe przewodu pokarmowego pomaga złagodzić podrażnienia i wspierać równowagę w jelitach.

Dziewanna może znaleźć również zastosowanie we wsparciu układu moczowego. Jej właściwości przeciwzapalne i delikatnie moczopędne pomagają łagodzić stany zapalne dróg moczowych. Ponadto jej stosowanie może wykazywać działanie neuroprotekcyjne. Substancje w niej zawarte dzięki działaniu antyoksydacyjnym, mogą chronić komórki nerwowe, tym samym zmniejszając ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.  

Pamiętaj jednak, że dziewanna nie zastąpi leczenia farmakologicznego, ale może stanowić jego uzupełnienie w przypadku łagodnych dolegliwości. Warto jednak wcześniej skonsultować się ze specjalistą, aby upewnić się, że będzie dla Ciebie odpowiednim wyborem.

Jak stosować dziewannę?

Dziewannę możesz stosować na kilka sposobów, w zależności od swoich potrzeb zdrowotnych i pielęgnacyjnych. Popularną formą jest napar, który przygotujesz, zalewając suszone kwiaty dziewanny wrzątkiem i pozostawiając na około 10–15 minut. Taki napar sprawdzi się zarówno jako łagodzący środek na kaszel i ból gardła, jak i jako tonik, który możesz stosować na podrażnioną skórę. Dodatkowo napar z dziewanny można stosować jako dodatek do maseczek. 

Dostępne są też syropy i ekstrakty z dziewanny, które można znaleźć w aptekach lub przygotować samodzielnie. Syrop z dziewanny to naturalna forma wspierania dróg oddechowych, a inhalacje z naparu z dziewanny pomagają przy zatkanym nosie i ułatwiają oddychanie. Możesz także stosować dziewannę zewnętrznie – maści i kremy z dodatkiem jej ekstraktu łagodzą podrażnienia skóry oraz wspomagają jej nawilżenie.

Pamiętaj, aby zawsze stosować dziewannę zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania i czasu kuracji. Nadmierne stosowanie może prowadzić do skutków ubocznych. Jeśli masz wątpliwości co do odpowiedniego sposobu użycia, skonsultuj się z fitoterapeutą lub farmaceutą.

Przeciwwskazania – kto nie powinien stosować dziewanny?

Mimo licznych korzyści płynących ze stosowania dziewanny, istnieją sytuacje, w których jej używanie nie jest zalecane. Przede wszystkim ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące piersią, ponieważ brakuje dostatecznych badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania dziewanny w tych przypadkach. Podobnie jest z dziećmi – roślina może okazać się zbyt silnym środkiem dla najmłodszych, dlatego lepiej unikać jej podawania bez konsultacji z lekarzem.

Jeśli masz skłonności do alergii lub jesteś uczulony na rośliny z rodziny trędownikowatych, do których należy dziewanna, również powinieneś zrezygnować z jej stosowania. Objawy uczulenia mogą obejmować podrażnienie skóry lub problemy trawienne. Co więcej, osoby cierpiące na przewlekłe choroby układu pokarmowego powinny skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem rośliny do diety.

Pamiętaj, aby zawsze zachować umiar i nie przekraczać zalecanych dawek, ponieważ nadmierne stosowanie dziewanny może prowadzić do niepożądanych skutków ubocznych, takich jak podrażnienie żołądka czy biegunka. Ponadto zwracaj uwagę, aby pochodziła ona ze sprawdzonych źródeł, aby zminimalizować ryzyko jej zanieczyszczenia.

Badania nad dziewanną

Współczesna nauka potwierdza potencjał terapeutyczny tej rośliny. Jest ona bogatym źródłem flawonoidów, saponin, irydoidów i śluzów, które odpowiadają za jej działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i wykrztuśne. Badania wskazują, że skutecznie wspiera leczenie infekcji dróg oddechowych, łagodzi stany zapalne i wzmacnia układ odpornościowy. Dlatego poznaj nieco więcej jej korzystnych działań, które można znaleźć w badaniach naukowych:

1. Dziewanna może wykazywać działanie przeciwnowotworowe dzięki obecności bioaktywnych związków, takich jak flawonoidy, irydoidy i saponiny. Związki te mają właściwości antyoksydacyjne, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, będącym jednym z mechanizmów, które mogą zwiększać ryzyko powstawania nowotworów. Badania sugerują, że niektóre składniki rośliny mogą wpływać na zahamowanie proliferacji komórek nowotworowych oraz indukcję apoptozy, czyli programowanej śmierci komórek nowotworowych. Jej związki fenolowe mogą także ograniczać proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych wspierających rozwój guza. Choć badania nad przeciwnowotworowym potencjałem dziewanny są we wczesnej fazie, wyniki wskazują na możliwe zastosowanie jako wsparcie w profilaktyce i terapii nowotworów [1]. 
2. Roślina ta ma działanie przeciwcukrzycowe dzięki zawartości związków bioaktywnych, takich jak flawonoidy, irydoidy i saponiny. Badania sugerują, że składniki te mogą wspomagać regulację stężenia glukozy we krwi poprzez poprawę wrażliwości na insulinę oraz hamowanie enzymów odpowiedzialnych za rozkład węglowodanów, takich jak α-glukozydaza. Działanie przeciwzapalne dziewanny również odgrywa istotną rolę, ponieważ przewlekłe stany zapalne są jednym z czynników sprzyjających rozwojowi insulinooporności. Ponadto jej właściwości antyoksydacyjne chronią komórki trzustki przed uszkodzeniami wywołanymi stresem oksydacyjnym, co może wspierać prawidłowe funkcjonowanie tego organu [2]. 
3. Roślina wykazuje działanie neuroprotekcyjne. Substancje w niej zawarte, dzięki neutralizowaniu wolnych rodników, chronią komórki nerwowe przed stresem oksydacyjnym. Jest on jednym z kluczowych mechanizmów uszkodzeń w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer czy Parkinson. Właściwości przeciwzapalne dziewanny mogą łagodzić stany zapalne w obrębie układu nerwowego, co wspiera jego funkcjonowanie i zapobiega dalszym uszkodzeniom. Może ona również wpływać na poprawę mikrokrążenia w mózgu, wspierając dostarczanie tlenu i składników odżywczych do neuronów. Choć wymaga to dalszych badań, jej działanie neuroprotekcyjne wskazuje na potencjalne zastosowanie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób układu nerwowego [3]. 

FAQ

Jak przygotować napar z dziewanny?

Przygotowanie naparu jest proste i szybkie. Wystarczy, że zalejesz 1-2 łyżeczki suszonych kwiatów szklanką wrzątku. Przykryj i odstaw na około 10–15 minut, aby wszystkie cenne składniki przeniknęły do naparu. Po zaparzeniu odcedź napar, aby usunąć ewentualne drobinki kwiatów, które mogą podrażniać gardło. Taki napar możesz pić 2–3 razy dziennie, aby złagodzić kaszel, ból gardła lub wspomóc pielęgnację skóry.

Czy mogę stosować dziewannę w czasie ciąży?

Stosowanie dziewanny w czasie ciąży nie jest zalecane bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Chociaż ma ona łagodne działanie, brakuje wystarczających badań dotyczących jej wpływu na organizm ciężarnych. Jeśli rozważasz jej stosowanie podczas ciąży, najlepiej skonsultować się ze specjalistą, który doradzi, czy jest to dla Ciebie bezpieczne i w jakiej formie można ją stosować.

Czy dziewanna pomaga przy problemach skórnych?

Tak, może być ona pomocna przy problemach skórnych, zwłaszcza przy skórze suchej, wrażliwej lub podrażnionej. Dzięki zawartości śluzów roślinnych dziewanna działa nawilżająco i łagodząco, co sprzyja regeneracji naskórka i zmniejsza uczucie ściągnięcia skóry. Może być stosowana w formie naparu jako tonik do twarzy lub jako składnik kremów i maści łagodzących podrażnienia.

Jakie są możliwe skutki uboczne stosowania dziewanny?

Dziewanna jest na ogół bezpieczna, jednak w niektórych przypadkach mogą pojawić się skutki uboczne. Przy nadmiernym stosowaniu mogą wystąpić bóle brzucha, biegunka lub reakcje alergiczne. Jeśli jesteś uczulony na rośliny z rodziny trędownikowatych, unikanie dziewanny będzie najlepszym wyborem. Dla osób z przewlekłymi problemami układu pokarmowego roślina może być zbyt silna, dlatego warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jej stosowania.

Zobacz także

Zioła, które pomogą rzucić palenie

HPV a dieta i suplementacja

Mózg i ciało po marihuanie – nie tylko relaks

Bibliografia

1. Gupta A, Atkinson AN, Pandey AK, Bishayee A. Health-promoting and disease-mitigating potential of Verbascum thapsus L. (common mullein): A review. Phytother Res. 2022 Apr;36(4):1507-1522.
2. Shimada H., Urabe Y., Okamoto Y., Li Z., Kawase A., Morikawa T., Tu P., Muraoka O., Iwaki M. Major Constituents of Cistanche Tubulosa, Echinacoside and Acteoside, Inhibit Sodium-Dependent Glucose Cotransporter 1-Mediated Glucose Uptake by Intestinal Epithelial Cells. J. Funct. Foods. 2017;39:91–95.  
3. Chen S., Liu H., Wang S., Jiang H., Gao L., Wang L., Teng L., Wang C., Wang D. The Neuroprotection of Verbascoside in Alzheimer’s Disease Mediated through Mitigation of Neuroinflammation via Blocking NF-ΚB-P65 Signaling. Nutrients. 2022;14:1417.