Ekstrakcja konopi. Rodzaje ekstrakcji z konopi i ekstraktów konopnych

Aktualizacja: 22 czerwca, 2022

min. czytania

 Produkty takie jak olejki czy pasty bogate w kannabinoidy pozyskuje się z rośliny konopi przy użyciu różnych metod ekstrakcji. Różnorodność konopnych preparatów powstających z konopi siewnych jest naprawdę imponująca, jednak bez odpowiedniej wiedzy konsument może poczuć się zagubiony, gdy zechce zdecydować się na któryś z produktów. Full spectrum, broad spectrum, izolat, koncentrat, pasta czy olejek? W tym tekście wyjaśnimy, co kryje się pod tymi nazwami oraz czym charakteryzują się najpopularniejsze metody ekstrakcji konopi.

Jak powstają ekstrakty z konopi? 

Ekstrakty to produkty powstałe na bazie jakiegoś surowca, najczęściej roślinnego, zatem proces ekstrakcji dotyczy wyodrębnienia substancji aktywnej lub grupy substancji. Celem tego zabiegu w kontekście produkcji ekstraktów z konopi jest uzyskanie skoncentrowanej formy zawartych w konopiach fitosubstancji, czyli: kannabinoidów, terpenów czy flawonoidów. 

Aby przeprowadzić proces ekstrakcji oprócz surowca konopnego, na przykład w postaci suszu kwiatostanów, potrzebna jest substancja rozpuszczająca zawarte w roślinie związki chemiczne. Może się to odbywać przy pomocy ekstrakcji CO2 w stanie nadkrytycznym, ekstrakcji lodowej, a także przy pomocy rozpuszczalników takich jak etanol czy butan. W trakcie procesu składniki roślinne opuszczają surowiec (zostają rozpuszczone), natomiast po jego zakończeniu substancja rozpuszczająca jest separowana od ekstraktu. Końcowy produkt może być wzbogacony olejem bazowym, na przykład z nasion konopi lub olejem MCT, może też pozostać w formie pasty czy gęstego koncentratu.

Rodzaje i sposoby ekstrakcji konopi

Sposobów na wyciągnięcie fitosubstancji z rośliny konopi jest wiele. Zasadniczo możemy podzielić metody ekstrakcji na takie, które z łatwością można przeprowadzić w warunkach domowych oraz takie, które wymagają użycia sprzętu laboratoryjnego. 

Ekstrakcja konopi w warunkach domowych: ekstrakcja w tłuszczu,  ekstrakcja bez rozpuszczalnika.

Ekstrakcja konopi w warunkach laboratoryjnych: ekstrakcja lodowa, ekstrakcja CO2, ekstrakcja alkoholowa, ekstrakcja gazowa.

Ekstrakcja przy użyciu tłuszczu

Infuzje i maceraty to proste rodzaje ekstraktów, które z powodzeniem mogą powstać w warunkach domowych. Aby przeprowadzić taką ekstrakcję wystarczy umieścić susz w oleju poddawanym ogrzewaniu. Niezbędne jest kilkugodzinne podgrzewanie tłuszczu w niższych temperaturach, do czego doskonale nadaje się wolnowar. Po tym czasie materiał roślinny należy odcisnąć z nadmiaru tłuszczu a pozostały olej schłodzić do temperatury pokojowej. Zwolennicy tej metody ekstrakcji, by zwiększyć jego wydajność, przeprowadzają wcześniej proces dekarboksylacji – czyli ogrzewania suszu w piekarniku, celem aktywacji nieaktywnych komponentów roślinnych. Dzięki temu na etapie ekstrakcji można pozyskać więcej aktywnych form kannabinoidów, czyli CBD i THC. 

 

Ekstrakcja bez rozpuszczalnika

Z naukowego punktu widzenia nie jest to typowa ekstrakcja, gdyż nie mamy tutaj do czynienia z rozpuszczalnikiem. To raczej proces odseparowania, wydobycia komponentów rośliny w sposób mechaniczny przy użyciu różnych technik. Przykładem takiej metody jest poddanie surowca konopnego podgrzaniu, a następnie wytrząsaniu trichomów – części kwiatostanów, które są najbogatsze w kannabinoidy. Kolejnym popularnym sposobem na pozyskanie kiefu (proszku z trichomów) jest mrożenie kwiatostanów, a następnie otrzepywanie ich nad papierem, celem oddzielenia proszku od suszu. Inny sposób na pozyskanie kannabinoidów z rośliny w warunkach domowych, to umieszczenie suszu na papierze do pieczenia i powolne miażdżenie go przy pomocy prostownicy do włosów. Powstający w ten sposób woskowaty koncentrat o nazwie Rosin – zaczyna powoli wypływać z suszu, wystarczy zebrać go z papieru przy pomocy noża. 

 

Ekstrakcja lodowa

Przy użyciu tej metody można uzyskać sproszkowany ekstrakt z żywicy, często określany jako „Bubble hash” czyli hasz bąbelkowy. Istnieje kilka odmian tej metody, można wykorzystywać w niej znany z kuchni molekularnej suchy lód albo tradycyjny, wodny lód. Niezależnie od rodzaju lodu, postępowanie wygląda podobnie – drobno posiekane kawałki roślin należy wymieszać z lodem lub suchym lodem. Ten krok ma pomóc w oddzieleniu ekstraktu od materiału roślinnego. Następnie do lodu i skrawków suszu dodaje się wodę, a całą mieszaninę przecedza się przez siatkowy worek. Mieszanina jest wielokrotnie odcedzana przez worki o coraz mniejszych oczkach, aż do uzyskania najczystszych możliwych ekstraktów. Po tym etapie następuje stabilizacja – ekstrakt osiada na dnie odcedzonej mieszaniny. Nadmiar wody z góry jest usuwany, a ekstrakt pozostawia się do wyschnięcia, gdy to nastąpi przybierze on formę pudrowego proszku. 

 

Ekstrakcja CO2

Ekstrakcja polegająca na wyodrębnieniu substancji aktywnych przy pomocy CO2 w stanie nadkrytycznym, jest popularną metodą stosowaną w przemyśle spożywczym i kosmetycznym, do pozyskiwania różnych substancji z surowców roślinnych. W przypadku produkcji olejków CBD metoda ta doskonale sprawdza się do pozyskiwania substancji aktywnych zawartych w surowcu konopnym. Olejek pozyskany tą metodą ma bursztynowy ciemny kolor. 

3 różne typy ekstrakcji metodą CO2 to ekstrakcja:

 – w stanie podkrytycznym – zachodzi w warunkach niskiego ciśnienia i niskiej temperatury,

 – w stanie nadkrytycznym – przeprowadzana w warunkach wysokiego ciśnienia i bardzo niskiej temperatury,

 – w stanie średnio-krytycznym – zwykle przeprowadza się ją w warunkach wysokiego ciśnienia przy różnych poziomach temperatury.

W kontekście produkcji olejków CBD ekstrakcja nadkrytyczna jest najczęściej stosowaną metodą. Jej proces składa się z kilku etapów, na początku CO2 jest chłodzone do temp 31 stopni C i poddawane ciśnieniu około 74 psi, w którym następuje wejście w stan nadkrytyczny. Dwutlenek węgla posiada wtedy cechy charakterystyczne zarówno dla gazów, czyli doskonałą przenikalność materiałów, jak i cieczy, czyli zdolność do rozpuszczania w sobie substancji. Na tym etapie z surowca konopnego zaczynają wydobywać się substancje aktywne, czyli kannabinoidy, terpeny i flawonoidy. Ostatni etap to separacja CO2 od ekstraktu w formie ciekłej, dzieje się to w specjalnym separatorze, w którym CO2 przekształca się z powrotem w gaz. Efektem tej metody ekstrakcji jest wysokiej jakości olejek konopny, na przykład olejek CBD.

 

Ekstrakcja alkoholowa

Metoda polega na pozyskaniu substancji aktywnych z konopi przez zastosowanie rozpuszczalnika, na przykład etanolu. Pierwszą fazą ekstrakcji jest dekarboksylacja. To proces, podczas którego nieaktywne kannabinoidy zmieniają się w aktywne formy, dopiero potem następuje rozpuszczanie. Ponieważ alkohol, szczególnie wysokoprocentowy, jest doskonałą bazą do rozpuszczania kannabinoidów i innych substancji zawartych w konopiach, do jej przeprowadzenia wystarczy połączyć etanolu i surowiec roślinny, a następnie odstawić na określony czas. Po tym etapie następuje filtracja, która odbywa się w niższych temperaturach, wtedy formy oleiste oddzielają się. Na koniec przeprowadza się proces destylacji, czyli usunięcia rozpuszczalnika. Odparowanie musi przebiegać w warunkach laboratoryjnych, aby nie dopuścić do pozostania potencjalnie szkodliwych związków w ekstrakcie. Olejek pozyskany tą metodą jest ciemnozielony, ze względu na dużą zawartość chlorofilu, może być też słomkowo – złotawy, w przypadku, gdy została zastosowana dodatkowa filtracja. 

 

Ekstrakcja gazowa

Jest to metoda pozwalająca uzyskać wysoce skoncentrowany wosk, olejek lub inne formy bogate w kannabinoidy, jednakże należy do najbardziej niebezpiecznych metod z uwagi na wykorzystanie butanu – łatwopalnego gazu. Podczas przeprowadzania ekstrakcji gazowej butan stanowi rolę katalizatora wydobywającego z surowca roślinnego pożądane związki. W trakcie procesu gaz jest podgrzewany – wtedy przyjmuje on ciekłą formę i zaczyna szybko parować. Kiedy zbiera się w pomieszczeniu, osiada na podłodze, bowiem jest cięższy niż tlen, co grozi wybuchem. Dlatego zachowanie odpowiednich środków ostrożności jest tak ważne w przypadku tej metody – może ona być przeprowadzana wyłącznie w warunkach laboratoryjnych. Ekstrakcja butanowa jest najczęściej stosowana do produktu tak zwanych koncentratów – czyli ekstraktów określanych jako BHO (Butane Hash Oil) czyli popularny olejek haszyszowy z konopi indyjskich. 

Wady i zalety rodzajów ekstrakcji konopi

Przeprowadzanie prostych ekstrakcji w warunkach domowych to świetny sposób na uzyskanie prostych ekstraktów, jednak nigdy nie będą one dorównywać składem olejkom powstałym w procesie profesjonalnej ekstrakcji CO2 czy alkoholowej. Z kolei domowe sposoby na pozyskanie proszku z trichomów to doskonały przepis na koncentrat, jednak mimo to duża część składników aktywnych dalej pozostaje w suszu roślinnym. 

Główne zalety ekstrakcji domowych to:

– prosty proces, 

– brak wymagań co do specjalistycznego sprzętu ani fachowej wiedzy,

– ekstrakt jest gotowy stosunkowo szybko.

Główne wady ekstrakcji domowych:

– uzyskane ekstrakty są uboższe w składzie,

– niska wydajność procesu – duża część fitosubstancji się marnuje.

W przypadku ekstrakcji profesjonalnych mamy do czynienia z bardziej złożonymi procesami, każda z nich ma swoje mocne i słabe strony, dlatego by ocenić ich wady i zalety należy się przyjrzeć każdej metodzie. W przypadku ekstrakcji CO2 zaletą będzie wysoka jakość produktu, w lodowej – bezpieczny i prosty sposób na jej przeprowadzenie, w przypadku alkoholowej czy butanowej będzie to stosunkowo niska cena wyprodukowania olejków czy koncentratów. Metody z rozpuszczalnikami są dość niebezpieczne, ponieważ istnieje ryzyko, że etanol nie zostanie w pełni usunięty z ekstraktu, podobnie ekstrakcja z łatwopalnym butanem, z kolei metoda wykorzystująca CO2 w stanie nadkrytycznym jest dość droga. Przyjrzyjmy się bliżej wadom i zaletom poszczególnych metod ekstrakcji w warunkach laboratoryjnych.

 Główne zalety ekstrakcji lodowych to:

– niski koszt wytworzenia ekstraktu,

– nie jest potrzebny specjalistyczny sprzęt,

– wysoka wydajność – jeśli zostanie wykonana prawidłowo, ta metoda daje stosunkowo dużą ilość ekstraktu roślinnego.

Wadą ekstrakcji lodowych jest fakt, iż nie zawsze jest praktyczna – pochłania dużo czasu i energii w porównaniu do innych metod.

Główne zalety ekstrakcji CO2 to:

– powstanie produktu o wysokiej jakości (to jedna z niewielu metod, która nie wyciąga zanieczyszczeń z suszu roślinnego, takich jak pleśnie czy metale ciężkie), 

– brak chlorofilu (który może drażnić układ pokarmowy),

– jest to znana i skuteczna metoda – stosowana przez firmy z branży spożywczej czy kosmetycznej,

– bezpieczeństwo – zarówno na etapie ekstrakcji jak i w przypadku jakości produktu (dwutlenek węgla jest nietoksyczny, w końcowym ekstrakcie zostaje całkowicie usunięty z ekstraktu).

Główne wady ekstrakcji CO2 to:

– kosztowny proces wytworzenia ekstraktu co może wpływać np. na cenę olejku CBD,

– metoda jest czasochłonna,

– wymagane jest zastosowanie specjalistycznego sprzętu i posiadanie eksperckiej wiedzy.

Główne zalety ekstrakcji alkoholowej to:

– jest to stosunkowo tania i szybka metoda,

– produkty powstałe tą drogą są dostępne w atrakcyjnych cenach,

– umożliwia ona wydobycie kannabinoidów w ich formach aktywnych oraz kwasowych, a także terpenów, flawonoidów i chlorofilu,

Główne wady ekstrakcji alkoholowej to:

– ryzyko zanieczyszczenia olejku pozostałościami rozpuszczalnika, 

– wysoka zawartość chlorofilu w produkcie końcowym, który ma działanie drażniące w układzie pokarmowym i powoduje gorzki smak.

Główne zalety ekstrakcji gazowej to:

– proces jest stosunkowo niedrogi,

– umożliwia powstanie wysokiej jakości koncentratów konopnych (olejków haszyszowych),

– wysoka wydajność metody.

  Główne wady ekstrakcji gazowej to:

– bardzo niebezpieczna metoda ze względu na użycie łatwopalnego gazu – butanu,

Rodzaje ekstraktów z konopi 

Ekstrakty z konopi to produkty, które coraz bardziej zyskują na popularności. Osoby stosują je zarówno w formie profilaktyki, jak i wsparcia leczenia różnych dolegliwości. Nikogo więc nie dziwi szybki rozwój branży i pojawianie się kolejnych produktów. Aby lepiej orientować się w kwestii podziału ekstraktów konopnych, przyjrzyjmy się najpierw ich konsystencji.

Ekstrakty konopne pod względem konsystencji możemy podzielić na:

– olejki (zwykle full spectrum, broad spectrum, destylaty) 

– pasty konopne (zwykle full spectrum)

– koncentraty (na przykład rosin, kief, lub BHO – należy jednak pamiętać, że nie wszystkie koncentraty powstały na drodze ekstrakcji)

– kapsułki (zwykle full spectrum, broad spectrum)

– syropy, roztwory wodne (zwykle zawierające izolaty)

Wszystkie te określenia – full spectrum, broad spectrum, destylat i izolat, różnią się ze względu na różnorodność substancji bioaktywnych w danym ekstrakcie. Warto mieć świadomość, iż poniższe definicje nie są uregulowane prawnie przez żaden organ, są to raczej standardy wypracowane przez firmy, organizacje i osoby zaangażowane w rozwój branży konopnej, które funkcjonują nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie.

Ze względu na profil chemiczny, możemy wyróżnić następujące rodzaje ekstraktów:

Oleje i pasty full spectrum 

Jest to przykład ekstraktu o najszerszym zakresie substancji aktywnych. Jak sama nazwa wskazuje, preparat ten charakteryzuje się pełnym spektrum substancji aktywnych zawartych w kwiatostanach konopi. Oprócz CBD zawiera on całą gamę innych kannabinoidów, czyli związków charakterystycznych dla tej rośliny, a także flawonoidy, terpeny, fitosterole, woski i chlorofil. Ekstrakty full spetrum mają kolor ciemnozielony i określane są mianem ekstraktów najwyższej jakości, wpisują się bowiem w zasadę synergii konopnych składników. 

Oleje broad spectrum

Jest to nieco uboższy typ ekstraktu w porównaniu do full spectrum, zawiera co prawda szeroką gamę kannabinoidów dostępnych w roślinie, zazwyczaj posiada też terpeny i flawonoidy, nie posiada jednak charakterystycznych lipidów, wosków, chlorofilu oraz THC. Ekstrakty tego typu często powstają podobnymi metodami co oleje full spectrum, następnie są oczyszczane, zaś THC jest degradowane do zerowego poziomu. Zdarza się też, że tego typu ekstrakty powstają przez połączenie izolatu CBD (naturalnego lub syntetycznego) z terpenami. Najczęściej występują one w formie tak zwanego „złotego olejku”.

Destylat CBD

To znacznie uboższa forma oleju w porównaniu do ekstraktów full spectrum. Destylaty posiadają tylko wybrane kannabinoidy, najczęściej oprócz CBD znajduje się tam zaledwie kilka innych związków z tej kategorii. Wielokrotna filtracja tego preparatu pozbawia go zupełnie terpenów, flawonoidów i fitosteroli. Destylaty to lekko żółtawe olejki zawierające prawie wyłącznie wysokie stężenie CBD, nie spełniają więc wymogów niezbędnych do uzyskania efektu synergii. 

Izolat CBD

To najczystsza forma ekstraktu CBD. Najczęściej występuje on w formie białego, bezsmakowego proszku, który może być rozpuszczony w dowolnej substancji bazowej, np. oleju, glicerynie, alkoholu czy wodzie. Naturalny izolat CBD to po prostu sam kannabidiol pozyskany z rośliny, wyizolowany w trakcie długotrwałej obróbki. Jego skład to najczęściej 99% czystego CBD. W przypadku izolatu syntetycznego, jest to substancja stworzona w warunkach laboratoryjnych na wzór naturalnego CBD. 

BHO – Butane hash oil (olejek haszyszowy)

To przykład ekstraktu powstałego wyłącznie przy użyciu ekstrakcji butanowej. Olejek haszyszowy powstaje przez połączenie materiału roślinnego pochodzącego z konopi indyjskich, zatem jest to produkt szczególnie bogaty w kannabinoid znany ze swoich właściwości zmieniających świadomość, czyli THC. Istnieje wiele rodzajów BHO różniących się swoją strukturą, na przykład: Shatter – olejek o szklistej strukturze, Crumble – bardziej krucha wersja, czy Wax w formie wosku.

RSO – Rick Simpson Oil 

Nazywany też Łzami Feniksa, to ekstrakt z konopi indyjskich, który został spopularyzowany przez jego autora – Ricka Simpsona, jako preparat, którym wyleczył u siebie nowotwór skóry. RSO to kolejny przykład ekstraktu bogatego w THC, który powstaje metodą wykorzystującą rozpuszczalnik (wysokoprocentowy alkohol, naftę lub benzynę). Stał się popularnym ekstraktem konopnym stosowanym przez chorych na nowotwory, również ze względu na fakt, iż metoda jego produkcji jest stosunkowo prosta. Minusem tego rodzaju ekstrakcji jest ryzyko pozostania śladowych, ale wciąż toksycznych, ilości rozpuszczalnika w produkcie końcowym.

 

Zobacz także:

Kompendium wiedzy o olejkach CBD

Olej RSO z konopi – co to?