Masz te objawy? Możesz mieć zespół metaboliczny!

min. czytania

Coraz więcej osób zapada na tak zwane choroby cywilizacyjne, czyli nabyte w trakcie życia problemy zdrowotne związane ze sposobem funkcjonowania. Do najbardziej rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych w Polsce, nalezą choroby układu krążenia w tym choroby serca, nadciśnienie, cukrzyca oraz otyłość. Okazuje się, że schorzenia te pozostają we wzajemnej zależności i zostały określone jako zespół metaboliczny. Co to jest zespół metaboliczny? Czym się charakteryzuje? Jakie objawy mu towarzyszą i przede wszystkim jak go leczyć? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w dalszej części artykułu.

Co to jest zespół metaboliczny?

Co szósty Polak jest otyły, w Polsce żyje około 5,6 mln osób, których masa ciała jest nadmierna. Stanowi to grupę ryzyka dla kolejnych chorób przewlekłych, szczególnie związanych z układem sercowo naczyniowym i cukrzycą. Istnieje związek przyczynowo skutkowy między otyłością a wysokim poziomem cholesterolu i większym ryzykiem udaru czy zwału serca. W środowisku medycznym określono ten stan zespołem metaboliczny.

Co to dokładnie jest zespół metaboliczny? Jest to grupa różnych objawów stanowiących czynniki ryzyka, które współwystępują ze sobą i przyczyniają się do rozwoju cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Do wartości, które przy otyłości często są nieprawidłowe należy między innymi ciśnienie tętnicze, poziom glukozy oraz insuliny, poziom cholesterolu. Zespół metaboliczny stanowi istotny problem zdrowotny i społeczny w Polsce. Głównym kryterium jego rozpoznania jest otyłość brzuszna oraz występowanie dwóch z trzech wskaźników: podwyższonego ciśnienia tętniczego, nieprawidłowego metabolizmu glukozy lub podwyższonego stężenia złego cholesterolu LDL. Polska należy do grupy krajów charakteryzujących się wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym (SN). Obecna przy zespole metabolicznym grupa czynników ryzyka, przyczynia się do rozwoju cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych, takich jak nadciśnienie tętnicze, zawał, udar czy zator.

Definicja zespołu metabolicznego została wdrożona ze względu na potrzebę całościowego podejścia do chorego cierpiącego na otyłość, który posiada nieprawidłowe wartości lipidogramu, ciśnienia krwi lub glikemii. Otyłość nie tylko często współistnieje z podwyższonymi wartościami ciśnienia tętniczego, zaburzeniami gospodarki węglowodanowej oraz lipidowej, ale jest również odwracalną przyczyną ich rozwoju pod warunkiem jej właściwego leczenia. Istotna jest tutaj wczesna prewencja ich rozwoju, która w dużej mierze zależy od diagnostyki, opieki specjalistycznej (lekarza oraz dietetyka) oraz zmiany stylu życia i żywienia. 

Przyczyny zespołu metabolicznego 

Najważniejszym czynnikiem, który wpływa na rozwój zespołu metabolicznego jest styl życia. Podobnie jak inne choroby cywilizacyjne problem stanowią codzienne nawyki, związane ze sposobem odżywiania, jakością snu, ilością stresu i korzystaniem z używek. Połączenie intensywnego i stresującego życia z nieprawidłową dietą, pełną przetworzonej żywności, używek, bez odpowiedniej ilości snu, odpoczynku i sportu powoduje diametralne pogorszenie metabolizmu, odkładanie tkanki tłuszczowej i problemy z gospodarką cukrową.

Kiedy osoba przekracza próg otyłości, powrót do prawidłowej wagi jest bardzo trudny, bowiem wymaga zmiany diety oraz stylu życia, co często jest bardzo trudne, szczególnie w przypadku pracy zmianowej, przepracowania. Oprócz tego nadmierna tkanka tłuszczowa powoduje ogólnoustrojowy stan zapalny, zaburzenie poziomu insuliny i glukozy, przez co osoba dotknięta nadwagą ma problemy z kontrolowaniem swojego apetytu. Kolejne nieudane próby zmiany diety rodzą frustrację, która tylko napędza błędne koło pogłębiania nieprawidłowych nawyków żywieniowych i prowadzi do chorób układu krążenia oraz do cukrzycy. Dlatego podstawą leczenia w już rozpoznanym zespole metabolicznym jest dieta z ograniczoną podażą kalorii oraz aktywność fizyczna, a także rezygnacja z używek – przede wszystkim tytoniu.

Objawy zespołu metabolicznego

W przypadku klinicznego rozpoznania zespołu metabolicznego muszą być spełnione u pacjenta 3 lub więcej z poniższych kryteriów: 

• obwód talii większy niż 94 cm u mężczyzn i większy niż 80 cm u kobiet
• ciśnienie tętnicze krwi skurczowe powyżej 130 mmHg i/lub rozkurczowe powyżej 85 mmHg 
• poziom glukozy w surowicy krwi na czczo przewyższający 100 mg/dl 
• stężenie trójglicerydów we krwi przekraczające 150 mg/dl stężenie złego cholesterolu HDL powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i powyżej 50 mg/dl u kobiet 

Wiele osób cierpiących na zespół metaboliczny ma różne objawy. Należą do niech przede wszystkim nadmiar wagi i towarzyszące temu zaburzenia odżywiania, często kompulsywne objadanie się, problemy jelitowe, ochota na słodkie, zaburzenia pracy serca, brak energii na co dzień, senność w ciągu dnia, mgła mózgowa. Efekty nieleczonego zespołu metabolicznego to między innymi: stłuszczenie wątroby, upośledzenia funkcji nerek, obturacyjny bezdech senny (OBS), niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową, zespół policystycznych jajników (PCOS) przewlekły stan zapalny, aktywacja układu współczulnego, hiperurykemia, problemy ze snem oraz depresja. 

Jak leczyć zespół metaboliczny?

Po rozpoznaniu choroby postępowanie mające na celu zmniejszenie ryzyka cukrzycy i chorób układu krążenia powinno obejmować leczenie każdego z czynników ryzyka, ale taż działanie holistyczne. Leczenie polega na odwróceniu nieprawidłowości w obrębie nadmiernej masy ciała, ustabilizowaniu glikemii, obniżeniu poziomu trójglicerydów i przywróceniu prawidłowych parametrów ciśnienia krwi. Niezbędne jest jednak spojrzenie na zespół metaboliczny z szerszej perspektywy i jednoczesne wpieranie prawidłowego metabolizmu, które przyśpieszy spalanie kalorii, obniżenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego, które może lepiej kontrolować wagę ale też zmniejszy ryzyko zawałowe. Należy wziąć pod uwagę wszystkie czynniki ryzyka, które często ze sobą współistnieją i pozostają ze sobą w związku przyczynowym, gdyż wtedy można uzyskać istotne obniżenie ryzyka sercowo naczyniowego. Działaniem, które musi zostać wdrożone równocześnie z leczeniem i jest kluczowe dla zmniejszenia objawów jest redukcja masy ciała. Wymaga ono wprowadzenia diety redukcyjnej oraz aktywności fizycznej, najlepiej pod okiem dietetyka. Należy dążyć do zmniejszenia masy ciała o 7–10% w ciągu 6–12 miesięcy.

Modyfikacja żywieniowa w zespole metabolicznym

Zespół metaboliczny jest przykładem zaburzenia dietozależnego. Rodzaj spożywanego pokarmu na ogromne znaczenie dla profilaktyki zdrowotnej oraz leczenia tego problemu zdrowotnego. Niezbędne jest wprowadzenie następujących modyfikacji żywieniowych:

• zmniejszenie spożycia tak zwanych tłuszczów trans oraz wprowadzenie produktów bogatych w kwasy omega 3 – co wpłynie na zmniejszenie stanu zapalnego i ureguluje stężenia trójglicerydów we krwi.
• zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego obecnego między innymi w warzywach, owocach, orzechach i nasionach, co pomoże obniżyć ciśnienie tętnicze, zmniejszyć stężenie trójglicerydów, a także ustabilizować cukier we krwi 
• zmniejszenie proporcji węglowodanów w diecie i zwiększenie podaży białka oraz tłuszczy (dobre wyniki w badaniach klinicznych jeśli chodzi o odchudzanie ma dieta ketogeniczna)
• ograniczenie spożycia soli, cukru rafinowanego, najlepiej jest wyeliminować przetworzoną żywność i gotować samemu w domu. 

Oprócz zmiany diety należy także ograniczyć stres, zaprzestać stosowania używek jak picie alkoholu czy palenie papierosów. Kluczowe jest także uregulowanie snu i wprowadzenie odpoczynku. 

Bibliografia

https://journals.viamedica.pl/nadcisnienie_tetnicze_w_praktyce/article/view/90302/68962

ZOBACZ TAKŻE

Insulinowa teoria otyłości – co to takiego?