Przewlekłe zapalenie trzustki, ból, niestrawność? Sprawdź dietę, która przynosi ulgę

min. czytania

Zupa krem z dyni zamiast fast foodu? Dla trzustki to więcej niż wybór – to ratunek. Dieta trzustkowa to nie tylko restrykcje, ale przede wszystkim realna szansa na regenerację i ulgę w przewlekłych dolegliwościach. Poznaj zasady i produkty, które służą trzustce, oraz te, które powinny zniknąć z talerza na dobre.

Dieta trzustkowa – kiedy warto ją stosować i dla kogo jest zalecana?

Dieta trzustkowa to specjalny sposób żywienia, który ma odciążać trzustkę i wspierać jej regenerację. Zalecana jest w sytuacjach, gdy narząd ten nie działa prawidłowo lub po przebytym ostrym stanie zapalnym.

Najczęstsze wskazania do stosowania diety trzustkowej to:

• ostre zapalenie trzustki,
  
• przewlekłe zapalenie trzustki,
  
• torbiele trzustki i kamica przewodów trzustkowych,
  
• niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki,
  
• rekonwalescencja po operacjach trzustki,
  
• choroby wątroby i dróg żółciowych, które wpływają na funkcjonowanie trzustki.
  

Dieta może być wprowadzana zarówno czasowo, np. w fazie ostrej, po ostrym ataku zapalenia, jak i długoterminowo, gdy problem jest przewlekły. W niektórych przypadkach konieczne jest także wsparcie suplementacyjne – szczególnie wtedy, gdy trzustka produkuje zbyt mało enzymów.

Wprowadzenie diety powinno zawsze odbywać się po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Niekontrolowane ograniczenia mogą przynieść więcej szkody niż pożytku – zwłaszcza jeśli prowadzą do niedoborów.

Zasady diety trzustkowej – co jeść, a czego unikać?

Dieta trzustkowa powinna być lekkostrawna, uboga w tłuszcze i dobrze tolerowana przez układ pokarmowy. Najważniejsze jest to, żeby nie obciążać trzustki i umożliwić jej regenerację.

Zacznij od regularnych posiłków. Najlepiej sprawdza się 4- 5 niewielkich dań dziennie. Dobrze, jeśli są podawane o stałych porach i bez pośpiechu. Unikaj też przejadania się – objawy często nasilają się po zbyt obfitym posiłku.

W diecie trzustkowej warto sięgać po gotowane mięso z indyka lub kurczaka, delikatne ryby, twaróg, ryż biały, kaszę mannę, ziemniaki czy gotowane warzywa. Wybieraj dania przygotowane na parze lub duszone bez tłuszczu. Co prawda tłuszcz nie jest całkowicie zakazany, ale jego ilość musi być mocno ograniczona. 

Unikaj dań wysokotłuszczowych, smażonych i intensywnie przyprawionych. Tłuste wędliny, pasztety, sery pleśniowe, ciasta z kremem czy czekolada to produkty, które mogą nasilać objawy. To samo dotyczy napojów gazowanych, kawy z mlekiem i alkoholu – nawet w małych ilościach.

Nie zapominaj o nawodnieniu. Pij wodę regularnie, małymi łykami. Napoje słodzone, gazowane i mocna herbata niestety odpadają.

Dieta trzustkowa – jakie owoce?

Nie wszystkie owoce są dobrze tolerowane przez osłabioną trzustkę. Choć kojarzą się ze zdrowym wyborem, niektóre z nich mogą wywołać ból brzucha, wzdęcia albo nasilić biegunki.

Najlepiej sprawdzają się łagodne, dojrzałe i gotowane owoce. Jabłka, gruszki czy brzoskwinie po upieczeniu lub ugotowaniu na parze to dobry wybór. Banany również zwykle są dobrze tolerowane – szczególnie te mocno dojrzałe, bez zielonej skórki.

Unikaj owoców kwaśnych i bardzo słodkich – pomarańczy, grejpfrutów, kiwi, porzeczek czy winogron. Również owoce drobnopestkowe, takie jak maliny i truskawki, mogą być problematyczne przez dużą zawartość błonnika i pestek.

Forma podania też ma znaczenie. Owoce surowe lepiej zastąpić duszonymi lub w formie musu. Soki? Tylko naturalne iw niewielkich ilościach. Dobrą alternatywą będą też niesłodzone kompoty.

Dieta trzustkowa – jakie warzywa?

Warzywa to ważny element diety trzustkowej, ale trzeba wybierać je z dużą ostrożnością. Niektóre z nich mogą obciążać przewód pokarmowy i nasilać objawy, zwłaszcza jeśli są spożywane na surowo.

Najlepiej sprawdzają się gotowane i delikatne warzywa, takie jak marchew, dynia, cukinia czy ziemniaki. Warto też sięgać po buraki, pietruszkę korzeniową czy seler, ale zawsze po ugotowaniu. Im prostsza forma przygotowania, tym lepiej – gotowanie w wodzie lub na parze to najlepszy wybór.

Unikaj warzyw wzdymających, czyli kapusty, brokułów, cebuli, pora i czosnku. Ich spożycie może prowadzić do bólu brzucha i wzdęć. Strączki – fasola, groch, soczewica – również nie są polecane przy problemach z trzustką.

Nie tylko rodzaj warzywa ma znaczenie, ale też jego konsystencja. Puree warzywne lub kremowe zupy bez zasmażki są lepszym wyborem niż surowa sałatka. Dobrze też unikać dodatku tłuszczu w trakcie gotowania – jeśli już, to dopiero na talerzu i w niewielkiej ilości.

Dieta trzustkowa – jadłospis na jeden dzień

Jadłospis w diecie trzustkowej powinien być lekki i łatwy do strawienia. Poniżej znajdziesz przykładowy plan na cały dzień, który pokazuje, jak można komponować posiłki bez obciążania trzustki.

• Śniadanie – kasza manna na wodzie z musem z gotowanego jabłka, herbata z melisy.
• Drugie śniadanie – kanapka z pieczywa pszennego z pastą z gotowanego kurczaka i marchewki.
• Obiad – zupa krem z dyni i ziemniaków (bez śmietany), gotowany filet z dorsza z marchewką i ryżem, kompot z rozcieńczonego soku jabłkowego.
• Podwieczorek – budyń ryżowy na wodzie z bananem (bez dodatku cukru).
• Kolacja – jajko na miękko, puree z ziemniaków, gotowana cukinia, napar z kopru włoskiego.

To tylko przykład – konkretne produkty możesz dostosować do swoich potrzeb. Ważne, by nie jeść zbyt późno, nie podjadać między posiłkami i unikać ciężkostrawnych składników.

Dieta trzustkowa a suplementacja – kiedy warto po nią sięgnąć?

Przy problemach z trzustką organizm często nie radzi sobie z trawieniem tłuszczów i wchłanianiem niektórych witamin. Dlatego w wielu przypadkach dieta trzustkowa wymaga wsparcia suplementacyjnego – ale tylko wtedy, gdy naprawdę jest to potrzebne.

Najczęściej stosuje się enzymy trzustkowe, które pomagają w trawieniu białek, tłuszczów i węglowodanów. Dzięki nim łatwiej unikać dolegliwości takich jak ból brzucha, biegunki czy wzdęcia po jedzeniu. Decyzję ozastosowaniu enzymów zawsze warto skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.

Warto też zwrócić uwagę na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E i K. Jeśli tłuszcze są mocno ograniczone, może dojść do ich niedoboru. W takiej sytuacji konieczna jest odpowiednia suplementacja, najczęściej w formie preparatów rozpuszczalnych w wodzie lub o zwiększonej biodostępności.

U niektórych osób sprawdzają się także naturalne ekstrakty roślinne, np. z ostropestu plamistego czy kurkumy, które wspierają wątrobę i przewód pokarmowy. Coraz częściej mówi się też o korzystnym działaniu CBD, szczególnie w kontekście łagodzenia stanów zapalnych i wspierania równowagi układu trawiennego.

Zanim sięgniesz po suplementy, warto wykonać badania i skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Dobrze dobrane preparaty mogą pomóc, ale przypadkowe suplementowanie nie zawsze przynosi oczekiwany efekt.

Jak długo trzeba stosować dietę trzustkową?

To jak długo trzeba stosować dietę trzustkową, zależy od przyczyny, dla której została ona wprowadzona. W przypadku ostrego zapalenia trzustki dieta może być konieczna tylko przez kilka tygodni – najpierw bardzo restrykcyjna, później stopniowo rozszerzana.

Jeśli problem ma charakter przewlekły, jak w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki czy niewydolności enzymatycznej, zmiana sposobu żywienia może być potrzebna na stałe. Nie oznacza to jednak dożywotniego trzymania się bardzo ograniczonego jadłospisu. Często wystarczy zachowanie diety lekkostrawnej, unikanie alkoholu i tłustych potraw.

W każdym przypadku ważne jest monitorowanie reakcji organizmu. Wprowadzając nowe produkty, rób to pojedynczo i w małych ilościach. Dzięki temu łatwo wychwycisz to, co może powodować dolegliwości.

Powrót do bardziej urozmaiconej diety powinien być rozważny i dostosowany do stanu zdrowia. Lepiej nie przyspieszać tego procesu na własną rękę – zbyt szybkie rozszerzanie jadłospisu może skończyć się nawrotem objawów.

Badania nad dietą trzustkową

Dieta trzustkowa w łagodzeniu przewlekłych i łagodnych stanów zapalnych jest przedmiotem badań naukowców od wielu lat. Ustalono, jakie produkty mogą sprzyjać zapaleniu trzustki i jak zmodyfikować dietę, aby temu zapobiec.

W 1990 roku amerykańscy naukowcy przeprowadzili badanie kliniczne, sprawdzając wpływ diety na wydzielanie enzymów trzustkowych. Okazało się, że zmiana proporcji tłuszczów, białek i węglowodanów w posiłkach przez mniej niż 14 dni nie powoduje większych zmian w produkcji enzymów. Po 2 tygodniach diety bogate w węglowodany (50–80%) były związane z najniższą produkcją enzymów trzustkowych. Z kolei diety z wysoką zawartością tłuszczów (40%) powodowały ich zwiększone wydzielanie [1].

W 2011 roku opublikowano prospektywne badanie typu case-control w Goa w Indiach, analizujące wpływ diety na rozwój przewlekłego zapalenia trzustki.

Wyniki pokazały, że spożycie ryb słodkowodnych i parowanego ryżu istotnie zwiększało ryzyko zapalenia trzustki. Natomiast spożycie ryb morskich, wołowiny, baraniny, kurczaka oraz stosowanie oleju kokosowego i ryżu gotowanego na parze nie miały takiego związku. Badanie wskazuje, że osoby często spożywające duże ilości ryżu i alkohol były bardziej narażone na rozwój choroby. Przyczyną może być przejadanie się ryżem, prowadzące do zmian w zwieraczu Oddiego i zaburzenia odpływu enzymów z trzustki, co sprzyja rozwojowi zapalenia [2]. 

Podsumowanie

Dieta trzustkowa pomaga odciążyć trzustkę i wspiera jej regenerację. Sprawdza się przy zapaleniach, torbielach i innych zaburzeniach pracy tego narządu. Opiera się na lekkostrawnych, gotowanych posiłkach o niskiej zawartości tłuszczu. Ważne jest regularne jedzenie, unikanie alkoholu, tłustych potraw i produktów drażniących. W razie potrzeby warto rozważyć suplementację, ale tylko po konsultacji z lekarzem.

FAQ

Co najbardziej lubi trzustka?

Trzustka dobrze reaguje na lekkostrawne, gotowane potrawy o niskiej zawartości tłuszczu. Najlepiej toleruje posiłki przygotowane na parze lub w wodzie, podawane regularnie i w małych porcjach. Spokój przy jedzeniu, unikanie stresu oraz rezygnacja z alkoholu i ostrych przypraw również mają duże znaczenie.

Jak wygląda dieta w ostrym zapaleniu trzustki?

Na początku zwykle zalecana jest głodówka i nawadnianie dożylne. Później wprowadza się dietę stopniowo – zaczynając od kleiku ryżowego, gotowanych warzyw, sucharków i lekkich zup. Wszystkie produkty muszą być łatwe do strawienia i podawane w niewielkich ilościach.

Ogórki kiszone a dieta trzustkowa – czy można je jeść?

Nie. Ogórki kiszone są zbyt kwaśne i mogą podrażniać trzustkę. Fermentowane produkty często nasilają objawy, dlatego na diecie trzustkowej lepiej ich unikać – zwłaszcza w fazie zaostrzenia lub w trakcie regeneracji.

Zobacz także

Hiperinsulinemia. Czym jest i jak wpływa na organizm?

Dieta lekkostrawna – na czym polega i kto powinien ją stosować?

Bibliografia

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2227289/
2. https://www.surgchronicles.gr/components/com_journals/journals/2011/3/16.pdf