Jak rozpoznać niedrożność jelit?

By malgorzataszakula Inne, Zdrowie 0 Comments

min. czytania

Niedrożność jelit to poważne schorzenie, które może dotknąć zarówno dorosłych, jak i dzieci. Objawia się silnym bólem brzucha, wzdęciami, nudnościami oraz brakiem wypróżnień. Przyczyny bywają różnorodne – od mechanicznych przeszkód, takich jak zrosty czy guzy, po zaburzenia perystaltyki jelit. Jak rozpoznać pierwsze objawy? Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza? Odpowiedzi na te pytania oraz praktyczne wskazówki, jak dbać o zdrowie układu pokarmowego znajdziesz w tym artykule.

Spis treści

Co to jest niedrożność jelit?

Niedrożność jelit to stan, w którym przepływ treści pokarmowej przez jelita zostaje zablokowany. Może to dotyczyć jelita cienkiego lub grubego i być spowodowane różnymi czynnikami – od mechanicznych przeszkód po zaburzenia perystaltyki jelit.

W zdrowym organizmie jelita działają jak precyzyjna maszyna, przesuwając treści pokarmowe dzięki skoordynowanym ruchom perystaltycznym. Kiedy te procesy zostaną zakłócone, dochodzi do gromadzenia się treści pokarmowej, gazów i płynów, co prowadzi do bólu, wzdęć i innych objawów.

Niedrożność jelit dzieli się na dwa główne rodzaje:

Niedrożność mechaniczna – występuje, gdy fizyczna przeszkoda blokuje przepływ treści przez jelita. Przykładami są zrosty pooperacyjne, guzy, przepukliny, skręt jelit czy ciała obce.
Niedrożność czynnościowa (porażenna) – dochodzi do niej, gdy jelita przestają wykonywać ruchy perystaltyczne, mimo braku mechanicznej przeszkody. Może być wynikiem infekcji, zaburzeń elektrolitowych, działania leków czy chorób neurologicznych.

Każdy z tych rodzajów wymaga innego podejścia terapeutycznego, dlatego szybka diagnoza ma ogromne znaczenie. Jeśli masz wrażenie, że coś nie działa w Twoim układzie pokarmowym tak, jak powinno, nie zwlekaj z konsultacją medyczną.

Jakie są pierwsze objawy niedrożności jelit?

Pierwsze objawy niedrożności jelit mogą być mylące i przypominać inne dolegliwości trawienne, takie jak zatrucie pokarmowe czy zwykłe zaparcia. Warto jednak zwrócić uwagę na ich charakter i nasilenie, ponieważ szybka reakcja może zapobiec poważnym powikłaniom.

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest ból brzucha. Zwykle ma on charakter skurczowy i pojawia się falowo, szczególnie przy niedrożności mechanicznej. Jeśli problem wynika z niedrożności porażennej, ból jest bardziej rozlany i stały.

Kolejnym sygnałem są wzdęcia i napięcie brzucha. Dochodzi do rozdęcia jelit, ponieważ gromadzą się w nich gazy i treść pokarmowa, które nie mogą zostać przesunięte dalej. Brzuch może wydawać się twardszy niż zwykle i powiększony.

Często pojawiają się również nudności i wymioty. W przypadku niedrożności jelita cienkiego wymioty mogą zawierać treść pokarmową, natomiast przy niedrożności jelita grubego wymioty pojawiają się później i mogą mieć charakter kałowy.

Brak wypróżnień i gazów to objaw, który niemal zawsze występuje przy pełnej niedrożności jelit. Jest to sygnał alarmowy, który wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem. W przypadku częściowej niedrożności możliwe jest oddawanie niewielkich ilości gazów, ale z czasem objawy się nasilają.

Co więcej, w bardziej zaawansowanych przypadkach, mogą wystąpić gorączka, osłabienie i przyspieszony puls, które świadczą o rozwoju poważnych powikłań, takich jak infekcja, martwica jelit, a nawet sepsa.

Jeśli zauważysz u siebie te symptomy, nie próbuj samodzielnie ich leczyć. Niedrożność jelit wymaga profesjonalnej diagnozy i szybkiej interwencji.

Mogą występować też inne objawy niedrożności jelit, które pojawiają się rzadziej, ale również są istotne w rozpoznaniu. Oto dodatkowe symptomy:

Zmieniony rytm perystaltyki jelit – początkowo mogą być słyszalne głośne, nasilone dźwięki z jelit (tzw. burczenie brzucha), które w późniejszym etapie mogą zaniknąć.
Uczucie ciężkości w jamie brzusznej – pacjenci często odczuwają dyskomfort i wrażenie pełności nawet po niewielkiej ilości jedzenia lub picia.
Zatrzymanie gazów lub stolca z jednoczesnym bólem – szczególnie u osób, które wcześniej nie miały problemów z wypróżnianiem.
Spadek ciśnienia krwi – w bardziej zaawansowanych przypadkach niedrożność jelit może prowadzić do odwodnienia, co objawia się osłabieniem i hipotensją.
Bladość skóry i zimne poty – wskazują na pogarszający się stan ogólny organizmu i rozwój ostrego stanu zapalnego.
Utrata masy ciała – przy przewlekłej częściowej niedrożności pacjent może zauważyć niezamierzoną utratę kilogramów.

Niedrożność jelit – przyczyny

Przyczyny niedrożności jelit mogą być różne i zależą od mechanizmu blokady. Ogólnie dzieli się je na dwie kategorie: mechaniczne i czynnościowe.

Mechaniczna niedrożność występuje, gdy coś fizycznie blokuje przepływ treści pokarmowej przez jelita. Najczęstsze przyczyny to:

Zrosty pooperacyjne – blizny wewnętrzne powstające po operacjach w obrębie jamy brzusznej mogą prowadzić do skrętów lub zwężenia jelit.
Guzy i nowotwory – mogą uciskać jelita lub powodować całkowite zamknięcie ich światła.
Przepukliny – fragment jelita uciskany przez przepuklinę, która może blokować przepływ treści pokarmowej.
Skręt jelit (volvulus) – jelito skręca się wokół własnej osi, zamykając swoje światło i naczynia krwionośne.
Wgłobienie jelitowe – częste u dzieci, gdy jeden odcinek jelita wsuwa się w drugi.
Ciała obce lub bezoary – połknięte przedmioty lub zlepione resztki pokarmowe blokują jelita.

Czynnościowa niedrożność jelit występuje, gdy jelita tracą zdolność do wykonywania ruchów perystaltycznych. Może być wynikiem:

Infekcji lub zapalenia – takich jak zapalenie otrzewnej czy ciężkie infekcje ogólnoustrojowe.
Zaburzeń elektrolitowych – niedobory potasu, magnezu czy sodu wpływają na funkcje mięśni jelitowych.
Leków – opioidy, antycholinergiczne i niektóre leki przeciwdepresyjne mogą spowalniać pracę jelit.
Chorób neurologicznych – np. choroba Parkinsona lub uszkodzenie rdzenia kręgowego.
Stresu operacyjnego – po dużych zabiegach chirurgicznych jelita mogą tymczasowo przestać pracować.

Inne przyczyny niedrożności jelit to m.in.:

Endometrioza – zmiany w obrębie jelit mogą być związane rozrostem endometrium w jamie brzusznej.
Otyłość brzuszna – nadmiar tkanki tłuszczowej wywiera nacisk na jelita.
Pasożyty jelitowe – mogą blokować światło jelit, szczególnie w przypadku odmian pasożytów tropikalnych.

Dlaczego niedrożność jelit jest niebezpieczna?

Niedrożność jelit to nie tylko bolesny dyskomfort – to poważny stan, który bez szybkiej interwencji medycznej może prowadzić do groźnych powikłań, a nawet zagrożenia życia.

Zablokowanie przepływu treści pokarmowej w jelitach powoduje szereg reakcji, które mają negatywny wpływ na organizm.

W przypadku mechanicznej niedrożności jelita zaczynają się rozciągać z powodu gromadzenia się gazów, płynów i treści pokarmowej. Zwiększone ciśnienie może uszkodzić ścianę jelita, prowadząc do jej perforacji (pęknięcia). W efekcie treść pokarmowa może przedostać się do jamy brzusznej, wywołując zapalenie otrzewnej – stan zagrażający życiu.

Niedrożność jelit prowadzi też do zaburzeń krążenia w obrębie jelit. Skręt jelit lub ich ucisk mogą odciąć dopływ krwi, skutkując martwicą (obumarciem) tkanek. Martwe jelita stają się źródłem infekcji, która może rozprzestrzenić się na cały organizm, wywołując sepsę.

Innym niebezpiecznym skutkiem jest odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe. Gromadzenie się płynów w jelitach oraz utrata wody przez wymioty i brak wchłaniania prowadzą do gwałtownego osłabienia organizmu. Mogą wystąpić spadki ciśnienia krwi, a w skrajnych przypadkach wstrząs.

Ze względu na te powikłania każda podejrzana sytuacja związana z niedrożnością jelit wymaga natychmiastowej reakcji. Nieleczona może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.

Jak diagnozować niedrożność jelit?

Diagnozowanie niedrożności jelit jest procesem wymagającym dokładnego podejścia, ponieważ szybkie rozpoznanie może uratować życie pacjenta. Lekarz ocenia objawy, przeprowadza badanie fizykalne oraz zleca odpowiednie badania obrazowe i laboratoryjne, aby potwierdzić podejrzenie niedrożności.

Pierwszym krokiem w diagnostyce jest szczegółowy wywiad lekarski. Pacjent zostaje zapytany o występujące objawy, czas ich trwania oraz ewentualne wcześniejsze operacje w obrębie jamy brzusznej. Podczas badania fizykalnego lekarz zwraca uwagę na wzdęcia, napięcie brzucha oraz ruchy perystaltyczne. Charakter dźwięków z jelit może wskazywać na rodzaj niedrożności – początkowo dźwięki są nasilone, a w późniejszym etapie mogą całkowicie zaniknąć.

Ważną rolę w potwierdzeniu diagnozy odgrywają badania obrazowe. Najczęściej wykonywane są:

RTG jamy brzusznej – pozwala wykryć charakterystyczne poziomy płynów i rozdęte pętle jelit, wskazujące na blokadę.
Tomografia komputerowa (TK) – szczegółowe badanie, które dokładnie lokalizuje miejsce i przyczynę niedrożności, np. guzy, zrosty czy skręt jelit.
USG jamy brzusznej – stosowane zwłaszcza u dzieci oraz w przypadkach, gdy podejrzewa się wgłobienie jelitowe.

Analiza krwi pomaga ocenić ogólny stan pacjenta i wykryć ewentualne powikłania. Oznaczenia, takie jak wskaźniki zapalne (CRP, leukocyty), poziomy elektrolitów i gazometria, są miernikiem stanu odwodnienia, infekcji lub martwicy jelit.

W niektórych przypadkach, takich jak podejrzenie guza w jelicie grubym, wykonuje się kolonoskopię, aby dokładniej ocenić wnętrze jelit.

Niedrożność jelit – leczenie

Leczenie niedrożności jelit zależy od jej rodzaju, przyczyny oraz stopnia zaawansowania. W każdym przypadku niezbędna jest szybka reakcja medyczna, ponieważ nieleczona niedrożność może prowadzić do poważnych powikłań.

W przypadkach, gdy niedrożność jest częściowa lub czynnościowa, stosuje się metody nieinwazyjne:

Odstawienie jedzenia i picia – aby odciążyć jelita, wstrzymuje się podawanie pokarmów doustnie.
Założenie sondy nosowo-żołądkowej – usuwa ona nagromadzone gazy i treść pokarmową, zmniejszając wzdęcia i napięcie brzucha.
Płyny i elektrolity podane dożylnie – aby zapobiec odwodnieniu i przywrócić równowagę elektrolitową.
Leki – w zależności od przyczyny mogą być stosowane środki przeciwzapalne, stymulujące perystaltykę lub rozkurczające mięśnie jelit.

Jeśli niedrożność jest spowodowana mechaniczną przeszkodą, konieczna może być operacja. Celem zabiegu jest usunięcie blokady, naprawa uszkodzonych jelit lub usunięcie martwych fragmentów. Do najczęstszych procedur chirurgicznych należą:

Usuwanie zrostów lub guzów.
Leczenie przepukliny, która doprowadziła do uwięźnięcia jelita.
Naprawa lub usunięcie skręconego fragmentu jelita.

W przypadku zaawansowanej niedrożności z powikłaniami, takimi jak perforacja jelita czy zakażenie, leczenie obejmuje intensywną terapię, podanie antybiotyków oraz dodatkowe interwencje chirurgiczne.

Po ustąpieniu niedrożności ważne jest monitorowanie pacjenta, aby zapobiec nawrotom. W niektórych przypadkach konieczna jest zmiana diety lub stylu życia, a także regularne kontrole lekarskie.

Niedrożność jelit to stan wymagający natychmiastowej uwagi. Samodzielne próby leczenia, takie jak stosowanie środków przeczyszczających, mogą pogorszyć sytuację i są wysoce niewskazane. Jeśli zauważysz u siebie objawy niedrożności jelit, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem.

Jak zapobiegać niedrożności jelit?

Zapobieganie niedrożności jelit opiera się na zdrowym stylu życia i świadomej trosce o układ pokarmowy. Chociaż niektóre przyczyny, takie jak wady wrodzone czy operacje brzuszne, są trudne do wyeliminowania, to odpowiednie nawyki mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego schorzenia.

Stosuj dietę bogatą w błonnik – jedz produkty pełnoziarniste, świeże warzywa i owoce, aby wspomóc pracę jelit.
Pij wystarczającą ilość wody – co najmniej 1,5–2 litry dziennie, aby uniknąć zaparć.
Jedz regularnie – stałe i regularne pory posiłków pomagają w utrzymaniu prawidłowej motoryki jelit.
Ogranicz ciężkostrawne potrawy – unikaj tłustych, smażonych i przetworzonych produktów.
Bądź aktywny fizycznie – regularny ruch wspiera perystaltykę jelit.
Unikaj nadużywania środków przeczyszczających – ich nadmiar może zaburzyć pracę jelit.
Reaguj na niepokojące objawy – jeśli masz wzdęcia, bóle brzucha czy zmiany w rytmie wypróżnień skonsultuj je z lekarzem.

Badania nad niedrożnością jelit

Niedrożność jelit to schorzenie, które często wymagają interwencji chirurgicznej. Wielokrotnie było analizowane w różnych ośrodkach medycznych i szpitalach. W 2021 roku opublikowano badanie przeprowadzone przez naukowców z Indii, którzy analizowali przypadki pacjentów z niedrożnością jelit leczonych na Oddziale Chirurgii Ogólnej w szpitalu Sree Balaji Medical College & Hospital w Chennai. Badanie trwało od marca 2017 roku do września 2018 roku i objęło 50 pacjentów z grupy 120 osób zgłaszających się do szpitala w tym czasie.

Autorzy badania z Bharath Institute of Higher Education and Research przeanalizowali, jak często występuje niedrożność jelit w różnych grupach wiekowych, w zależności od płci, stopnia zaawansowania choroby oraz rodzaju objawów. Ustalono, że niedrożność jelit to jedno z najczęstszych ostrych schorzeń jamy brzusznej, z którymi muszą mierzyć się chirurdzy. Według statystyk szpitalnych przypadki te stanowiły 12-16% wszystkich ostrych interwencji chirurgicznych, a 14,53% operacji w ogóle dotyczyło niedrożności jelit.

Najczęstszą przyczyną niedrożności jelit w badanej grupie była przepuklina niedrożna, która odpowiadała za 42% przypadków. Na drugim miejscu znalazły się zrosty pooperacyjne, stanowiące około 30% przypadków. Pacjenci najczęściej zgłaszali takie objawy jak bóle brzucha, gromadzenie gazów i płynów w jamie brzusznej, tkliwość oraz trudności w oddawaniu gazów lub stolca.

W 14% przypadków wykryto niedrożność jelit spowodowaną nowotworami złośliwymi. U większości pacjentów (65%) z tej grupy rokowania były pomyślne. Większość pacjentów z nowotworami stanowili dorośli w wieku od 35 do 75 lat. Zgony w tej grupie były głównie efektem zaawansowanych nowotworów, a nie powikłań bezpośrednio związanych z niedrożnością jelit [1].

FAQ

Jakie są pierwsze objawy niedrożności jelit?

Pierwsze objawy to silny, skurczowy ból brzucha, wzdęcia i uczucie pełności. Możesz także zauważyć brak wypróżnień i oddawania gazów. Nudności i wymioty, często o nieprzyjemnym zapachu, również mogą świadczyć o niedrożności.

Co pomaga na niedrożność jelit?

Leczenie zależy od przyczyny. Jeśli podejrzewasz niedrożność, nie próbuj samodzielnie łagodzić objawów. Zgłoś się do lekarza. W szpitalu stosuje się nawadnianie dożylne, sondę nosowo-żołądkową lub, w przypadku poważniejszych problemów, leczenie chirurgiczne.

Czy niedrożność jelit zawsze wymaga operacji?

Nie zawsze. Częściową lub czynnościową niedrożność można często leczyć zachowawczo. Operacja jest konieczna, gdy przyczyną jest mechaniczna przeszkoda, taka jak skręt jelit, guz czy przepuklina.

Czy niedrożność jelit może ustąpić samoistnie?

Czynnościowa niedrożność jelit czasami ustępuje po podaniu leków wspomagających perystaltykę lub po odciążeniu i regeneracji przewodu pokarmowego. Mechaniczna niedrożność rzadko ustępuje samoistnie i zwykle wymaga leczenia w szpitalu.

Czy niedrożność jelit występuje u dzieci?

Tak, może występować u dzieci, szczególnie w postaci wgłobienia jelitowego. Objawy obejmują ból brzucha, wymioty i brak wypróżnień. Jeśli zauważysz takie symptomy u swojego dziecka, nie zwlekaj z konsultacją lekarską.